جرم به هر گونه رفتاری از قبیل فعل يا ترك فعل كه قانون مجازاتی برای آن مشخص کرده است، می گویند. جرم به عملی گفته می شود كه قانون عمومی در جامعه را دچار اختلال کرده و به اين سبب برای آن مجازات مشخص شده است. نظم عمومی به امنيت خاطر و آرامش مردم جامعه گفته می شود. در ادامه در خصوص انواع جرم و مجازات آن ها اطلاعاتی را در اختیارتان قرار خواهیم داد.
قانونی؛ يعنی وصف مجرمانه به تعيين قانون باشد.
معنوی؛ يعني جرم بايد با قصد و نیت مجرمانه باشد.
مادی؛ يعنی جرم به صورت عمل فيزيكی انجام شده باشد.
طبق قانون مجازات اسلامی، انجام دادن جرم عمدی یا غیرعمدی می باشد. عمدی یا غیرعمدی بودن جرم شاهد عنصر معنوی می باشد.
جرم عمدی به حالتی گفته می شود که شخص هم قصد فعل و هم قصد نتیجه ی حاصل از آن را دارد.
الف. هر زمانی انجام دهنده جرم با ارتکاب عملی قصد ایراد جنایت بر شخص یا اشخاصی مشخص یا فرد یا افرادی غیرمشخص از یک جمع را داشته باشد و در عمل هم جنایت مقصود یا نظیر آن واقع گردد، خواه کار انجام شده نوعا باعث ارتکاب آن جنایت یا نظیر آن بشود، خواه نشود.
ب. هر زمانی فردی که به عمد کاری را انجام دهد که نوعا باعث جنایت واقع شده یا مانند آن، می شود، با اینکه قصد انجام آن جنایت و مانند آن را نداشته باشد اما مطلع و متوجه بوده که آن کار نوعا باعث آن جنایت یا مانند آن می گردد.
پ. هر زمانی فردی قصد ارتکاب جنایت واقع شده یا مانند آن را نداشته و عملی را نیز که مرتکب شده است، نسبت به افراد متعارف نوعا باعث جنایت واقع شده یا مانند آن، نمی شود زیرا در مورد مجنی علیه، به دلیل بیماری، ضعف، پیری یا هر شرایط دیگر و یا به دلیل شرایط خاص مکانی یا زمانی نوعا باعث آن جنایت یا مانند آن می شود مشروط بر آن که مرتکب به شرایط نامتعارف مجنی علیه یا شرایط خاص مکانی یا زمانی آگاه و متوجه باشد.
ت. هر زمانی فردی قصد ایراد جنایت واقع شده و یا مانند آن را داشته باشد، بدون اینکه شخص یا جمع مشخصی مقصود وی باشد، و در عمل هم جنایت مقصود یا مانند آن، واقع شود، نظیر اینکه در اماکن عمومی بمب گذاری نماید.
تبصره ۱: در بند (ب) عدم اطلاع و توجه مرتکب می بایست اثبات شود و در صورت اثبات نکردن، جنایت عمدی خواهد بود مگر جنایت واقع شده تنها به دلیل حساسیت بالای موضع آسیب، واقع شده باشد و حساسیت بسیار موضع آسیب هم اساسا شناخته شده نباشد که در این حالت اطلاع و توجه مرتکب می بایست ثابت گردد و در صورت اثبات نکردن، جنایت عمدی ثابت نمی گردد.
تبصره ۲: در بند (پ) می بایست اطلاع و توجه مرتکب به اینکه کار نوعا نسبت به مجنی علیه، باعث جنایت واقع شده و یا همچون آن می شود ثابت شود و در صورت ثابت نکردن، جنایت عمدی ثابت نخواهد شد.
جرم غیر عمدی به معنی این است که فرد قصد فعل را داشته اما نتیجه ی اتفاق افتاده، نتیجه ی مدنظر او نبوده است. جرم غیر عمدی ممکن است شبه عمد باشد یا خطای محض که در این خصوص شخص نه قصد فعل دارد و نه قصد نتیجه؛ مانند فعل در حال خواب.
الف. هر زمانی مرتکب نسبت در برابر مجنی علیه قصد رفتاری را داشته اما قصد جنایت واقع شده یا مانند آن را نداشته باشد و از مواردی که مشمول تعریف جنایات عمدی می شود، نباشد.
ب. هر زمانی مرتکب، از موضوع اطلاع داشته باشد نظیر آنکه جنایتی را با اعتقاد به اینکه مسئله رفتار او شیء یا حیوان و یا اشخاص مشمول ماده (۳۰۲) این قانون می باشد به مجنی علیه وارد نماید، پس از آن خلاف آن مشخص شود.
پ. هر زمانی جنایت به خاطر تقصیر مرتکب واقع گردد، مشروط بر اینکه جنایت واقع شده مشمول تعریف جنایت عمدی نباشد.
الف. در حال خواب و بیهوشی و نظیر آن ها واقع گردد.
ب. توسط صغیر و مجنون ارتکاب یابد.
پ. جنایتی که در آن فرد نه قصد جنایت بر مجنی علیه را داشته و نه قصد ایراد فعل واقع شده بر وی را، نظیر آنکه تیری به قصد شکار رها کرده و به شخصی برخورد کند. تبصره- در خصوص بندهای الف و پ هر موقع مرتکب مطلع و متوجه باشد که اقدام وی نوعا باعث جنایت بر دیگری می شود، جنایت عمدی به شمار می رود.
برخی مواقع فرد می تواند مرتکب تقصیر جزایی شود. همان طور که قانون گذار در تبصره ی ماده ی فوق ذکر عنوان کرده است:
«تحقق جرم های غیر عمدی، بسته به احراز تقصیر مرتکب می باشد. در جنایات غیرعمدی از قبیل شبه عمدی و خطای محض مقررات کتاب قصاص و دیات اعمال می گردد.
تبصره- تقصیر از قبیل بی احتیاطی و بی مبالاتی می باشد. مسامحه، غفلت، عدم مهارت و عدم رعایت نظامات دولتی و نظیر آن ها، بر اساس مورد، از مصادیق بی احتیاطی یا بی مبالاتی به حساب می آید.»
تقصیر جزایی در برخی از موارد نظیر رانندگی و پزشکی به وفور پیدا می شود.
انجام اعمال در موارد مذکور ناظر به اثبات سوءِ نیت مجرم و استثنائاتی بود که عنوان شد. ولی جرم هایی وجود دارند که بلافاصله پس از ارتکاب، سوءِ نیت در آن ها واجب است. این جرم های مادی صرف می باشند، مانند صدور چک پرداخت نشدنی و تخلفات راهنمایی و رانندگی.
به شروع عمليات اجرايی جرم گفته می شود كه به خاطر یک عامل خارجي به نتيجه نرسد. آغاز به جرم آنجايی دارای اهميت است كه قانون برای آن مجازات در نظر گرفته است.
هر فردی قصد انجام جرمی را کرده باشد و آغاز به اجرای آن کند، اما توسط عامل خارج از اراده وی قصدش معلق بماند، مجازاتی برای وی در نظر گرفته می شود که به شرح زیر است:
الف. در جرم هایی که مجازات قانونی آن ها از بین بردن حیات، حبس دائم یا حبس تعزیری درجه یک تا سه می باشد به حبس تعزیری درجه چهار
ب. در جرم هایی که مجازات قانونی آن ها قطع عضو یا حبس تعزیری درجه چهار می باشد به حبس تعزیری درجه پنج
پ. در جرم هایی که مجازات قانونی آن ها شلاق حدی یا حبس تعزیری درجه پنج می باشد به حبس تعزیری یا شلاق یا جزای نقدی درجه شش
آغاز جرم از توقف ارادی ارتکاب جرم از طریق مرتكب گوناگون است.
آغاز به جرم علاوه بر این نبايد با جرائم عقيم و محال اشتباه گرفته شود. اين جرم ها نيز به دلايل مخصوص به خود در مرحله ی اجرايی متوقف می گردند ولی نه به وسيله ی عامل خارجی ای كه مانع آن ها گردد.
به عنوان مثال، در جرم های كلاهبرداری، جعل، قتل و… در صورتی که شخص قبل از رسيدن به نتيجه ی مد نظر و در عمليات اجرايی بازداشت گردد، به مجازات آغاز به جرمِ اين عناوين محكوم می شود.
ولی برخی اوقات شخص معمولا امكان به نتيجه رسيدن را ندارد و يا نتوانسته به آن دست پیدا کند؛ نظیر تيراندازی به فردی كه كشته شده است يا تيراندازی به فرد زنده با نيت قتل و به خطا رفتن تير.
مجازات به واکنش جامعه و سیستم حقوقی به ارتکاب عملی مغایر با قانون گفته می شود.
اصول حاکم بر مجازات
1.می بایست قانونی باشند.
2.فردی باشند (یعنی صرفا مرتکب، مجازات گردد). مگر استثنا مسئولیت عاقله (مسؤلیت ناشی از فعل غیر) که تعریف کوتاهی در اختیارتان قرار می دهیم؛ مسئولیت عاقله حکم قراردادی اجتماعی را در بین قبیله های قبل از اسلام داشته که بعد از اسلام نیز ابقا شده است. یعنی اقوام و قبیله شخص نیز مسئول اعمال و جرم های وی می باشند که به نظر می رسد در دنیای امروزی نیاز به اندکی تجدیدنظر دارد. این تکلیف در جنایات خطای محض و قتل عنوان می شود. به عنوان مثال:
چنانجه مرتکب مالی نداشته باشد در مورد قتل عمد، اما دم می تواند دیه را از عاقله دریافت کند.
البته این مسئولیت در چند عنوان محدود شده است که در قانون شرح داده شده است.
3.شخصی باشند (یعنی متناسب با خصوصیات مرتکب باشد).
4.برابر باشند؛ در برابر هر کس که مرتکب جرم مشابهی شده است.
در قانون مجازات اسلامی، چهار نوع مجازات وجود دارد که عبارت است از: حدود، قصاص، دیات، و تعزیرات.
حدود: مجازاتی می باشند که موجب، نوع، میزان و کیفیت اجرای آن در شرع مطرح شده است.
قصاص: که اصلی ترین مجازات جنایات عمدی بر نفس، اعضا و منافع می باشد.
دیات: به مالی گفته می شود است که در شرع برای جنایات غیرعمدی بر نفس، اعضا و منافع یا جنایات عمدی چنانچه به قصاص نینجامد.
تعزیرات: به مجازاتی گفته می شود که غیر از موارد بالا است، هر موقع شخص مرتکب خلاف شرع یا مقررات حکومتی شود.
در خصوص مجازات های تعزیری دادگاه ها این حق را دارند تا حدودی متفاوت عمل کنند. یعنی می توانند انگیزه ی مرتکب و وضعیت ذهنی وی، روش ارتکاب جرم، سوابق شخص یا اقدامات وی بعد از جنایت را در مجازات وی دخالت دهند و به تناسب مجازات را مخفف یا مشدد کنند.
مجازات جرم های تعزیری در قانون مصوب ۹۲ به ۸ درجه، از مخفف تا مشدد، تقسیم بندی شده اند. یعنی درجه ی اول مجازات؛ حبس بیش از ۲۵ سال، مجازات نقدی بیش از یک میلیارد ریال، مطالبه تمام دارایی و انحلال شخص حقوقی است. این شدیدترین درجه خواهد بود.
از سوی دیگر درجه هشتم مشمول حبس تا سه ماه، جزای نقدی تا ده میلیون ریال و شلاق تا ده ضربه می باشد.
مجازاتی که تا به این قسمت از آن ها یاد شد، مجازات اصلی جرم می باشند. جرم می تواند مجازات تکمیلی (تتمیمی) و تبعی نیز داشته باشد. که توضیح کوتاهی در مورد آن ها ارائه می شود.
مجازات تکمیلی: به مجازاتی گفته می شود که علاوه بر مجازات اصلی بر مجرم بار می گردد. این مجازات حتما می بایست در حکم مطرح شوند ولی می تواند اختیاری نیز باشد یا حتی اجباری مانند ضبط اشیای تحصیل شده از جرم.
مجازات تبعی: به عنوان اثری می باشد که بر محکومیت بزهکار بار می شود. به این معنا که اولا در حکم عنوان نمی شود و دوما بعد از اجرای حکم و گذشت هنگامی که مدنظر قانون گذار است مجرم می تواند اعاده ی حیثیت نماید. در صورت پیش بینی در قانون، قاضی مجبور به اعمال آن خواهد بود.
با وقوع انقلاب اسلامی ایران دولت تصمیم گرفت تا قوانین جدید بسیار زیادی را وارد قانون اساسی این کشور کند . قانون مربوط به تشویش اذهان عمومی نیز در سال 1370 به تصویب رسیده است و جز جرم های سیاسی محسوب می شود . بر طبق این قانون اگر شخصی نوشته ای را منتشر کند […]
افترا چیست؟ واژه افترا در فرهنگ لغت به معنای تهمت، نسبت دروغ بستن و اسناد خیانت است. قانون‌گذار در قانون مجازات اسلامی نیز به بیان جرم افترا و توهین پرداخته و آن را شرح می‌دهد: «هر کس به وسیله‌ی اوراق چاپی یا خطی یا به وسیله‌ی درج در روزنامه و جراید یا نطق در مجامع […]
آشنا نبودن مردم با قوانین کشور باعث می شود تا برای دعواهای بدون پایه و اساس به دادگاه ها برای ثابت کردن بی گناهی خود مراجعه کنند.همین نیز باعث می شود تا پرونده های قضایی در دادگاه ها بیش تر شود و مردم نیز ازدادگستری رضایت نداشته باشند. مردم باید قوانینی را بدانند که بتوانند […]
تهدید چیست؟ تهدید در لغت به معنای ترساندن و بیم دادن بوده و عبارت است از واداشتن دیگری به ارتکاب جرم یا گرفتن مال، چندان که ترس از عاقبت فعل یا ترک فعل مذکور، فاعل را مطیع تهدیدکننده کرده باشد. جرم تهدید از جمله جرایمی است که بزهکاران برای رسیدن به مقاصد خود به آن […]
بدون دیدگاه