حقوق چک برگشتی

چک برگشتی یا چک بلامحل به چکی گفته می شود که دارنده چک زمانی که برای وصول چک به بانک مراجعه می کند ،یا با حساب خالی روبه رو می شوند و یا به هر دلیل دیگری نمی تواند مبلغ را دریافت کند.

چک به عنوان یک سند تجاری نقش مهمی را در تنظیم روابط مالی ایفا می کند،اما در عین حال مشکلاتی را هم به وجود اورده است از جمله متداول ترین این مشکلات صدور چک برگشتی و یا چک بلامحل است.چک برگشتی و نحوه وصول ان یکی از موضوعات اصلی است که دعاوی بسیاری را در دادکاه های قضایی به خود اختصاص داده است.دارنده چک بلا محل قادر است از به سه راه  ثبتی ،کیفری و حقوی ان را وصول کند که هرکدام از این روش ها مراحل قانونی خاص به خود را دارد.اگر یکی از موارد زیر مشمول چک شود ان چک بلامحل خواهد بود:

1-اگر در تاریخ مندرج روی چک ،حساب صادرکننده چک خالی باشد و یا کمتر از مبلغ موجودی داشته باشد چک برگشتی خواهد خورد.

2-اگر صادرکننده چک بعد از اینکه چک را صادر کرد همه یا بخشی از مبلغ چک را از حساب خود خارج کند چک برگشتی خواهدبود.

3-درصورتی که همه شرایط برای وصول چک فراهم باشد ،اما صادر کننده چک بدون داشتن دلیل قانونی به بانک دستور دهد تا مبلغ را پرداخت نکند ،چک برگشت خواهد خورد.

4-اگر چک به صورت نادرست صادر شده باشد.برای مثال اگر بانک متوجه تغییراتی در مبلغ چک یا امضای ان شود چک را وصول نخواهد کرد.

5-اگر فرد با علم به اینکه حساب او بسته  یا مسدود است چک را صادر کند.

در اینجا به بررسی روش های وصول چک از سه روش بالا می پردازیم:

1-وصول چک به روش کیفری:روش حقوقی از روش های دیگر بیشتر استفاده می شود به این دلیل که روش حقوقی پیچ و خم های زیادی دارد و زمان بر است.دومین دلیل که افراد از این روش استفاده می کنند این است که بنا به مواد قانون صدور چک بلامحل جرم است و اگر افراد از روش کیفری استفاده کنند صادرکننده چک هم باید مبلغ چک را بپردازد هم باید مجازات کیفری ان را که تا بیش تر از دو سال حبس است تحمل کند.

حال اگر فردی بیش تر از یک بار چک بی محل بکشد همه حساب های او در بانک بسته خواهد شد و تا سه سال در هیچ بانکی قادر نیست حساب جاری هم  بازکند.هم چنین دارنده چک قادر خواهد بود تا صادرکننده چک را محکوم کند که همه هزینه هایی که برای دریافت طلب خود پرداخت کرده است را از او بستاند .استفاده از روش کیفری شرایطی را دارد که در این جا به یکی از ان ها اشاره می کنیم:

1-باید در مدت 6ماه از تاریخ وصول چک برای دریافت ان به بانک بروید .

2-اگر بانک به هر دلیلی چک را بلا محل اعلام کند ،دارنده چک باید ظرف مدت 6ماه شکایت خود را به مراجع ذی ربط ارجاع دهد.

3-صدور چک جرم است و برای این که این جرم پیگری شود باید فردی که چک را دارد شکایت کند.

4-شکایت کردن دارنده چک برگشتی رایگان نیست و دارنده چک باید تمامی هزینه های ان را متحمل شود.

مدارک لازم جهت شکایت علیه صادرکننده چک برگشتی

باید بدانید که منظور از روش کیفری طرح دادخواست در دادگاه ،منظور از روش حقوقی ارائه درخواست به دادگاه حقوقی و منظور از روش ثبتی ،ثبت درخواست در اجرائیه ثبت است.در روش کیفری فرد نخست باید به تنظیم شکایت نامه بپردازد و از ان شکایت خود را دادگاه مطرح کند و از بانک هم گواهی را مبنی بر عدم پرداخت چک دریافت کند. علاوه بر دادسرا دفاتر الکترونیکی قضایی وجود دارد  که دارنده چک می تواند شکایت مربوطه به صادر کننده چک و مطلع شدن از وضع پرونده به ان مراجعه کند.مدارک لازم برای ارائه درخواست کپی گواهی برابر اصل چک و کپی گواهی شده برابر اصل عدم پرداخت است.

 اما چه زمانی یک چک حقوقی محسوب می شود؟

الف)چک مدت دار باشد:چک باید مانند اسکناس به صورت نقدی پرداخت شود اما در عرف جامعه ما اکثر چک ها به صورت مدت دار است.مثلا اگر فردی برای خرید کالایی برود و چک ان را برای چند هفته بعد و یا چند ماه بعد صادر کند ،ان چک مدت دار محسوب شده و قابلیت پیگرد کیفری ندارد.حال پس سوال این است که چرا هنوزافرادی که به علت صدور چک بی محل زندانی اند؟پاسخ به این سوال این است که ان ها هنوز نتوانسته اند ثابت کنند چک برگشتی را به صورت مدت دار صادر کرده اند.پس اثبات کردن این موضوع و نحوه دفاع اهمیت زیادی دارد.

ب)هرگاه چک بابت تضمین انجام تعهد و یا تضمین معامله ای صادر شده باشد:چکی را که به دلیل بدهی صادر کننده باشد یا مبلغش به اندازه بدهی صادرکننده چک باشد ان چک می تواند کیفری پیگیری شود.برای مثال اگر برای خرید یک اپارتمان بنگاه دار برای اطمینان از حضور فروشنده برای سند زدن چکی را برای تضمین از او بگیرد در واقع صادرکننده چک بدهی در مقابل صدور ان چک ندارد،و این چک قابلیت پیگیری کیفری نیز نخواهد داشت.

پ)درصورتی که چک سفید امضا صادر شده شده باشد:چک سفید امضا به چکی گفته می شود که بدون تاریخ،مبلغ و نام دارنده و فقط با یک امضا صادر می شود.

ت)در صورتی که ثابت شود چک برگشتی بدون تاریخ صادر شده است:اگر صادر کننده چک بتواند ثابت کند که در زمان صدور چک رای ان تاریخی در نظرنگرفته است ،ان چک پیگرد کیفری نخواهد داشت.

ج)هرگاه صدور چک معلول تحقق شرطی باشد:برای مثال برای خرید اپارتمانی چکی صادر می شود و بین افراد توافقی شده است که وصول چک زمانی صورت می گیرد که سند ان انتقال محضری پیدا کند.در این صورت می توان چک را پیگیری کیفری کرد .البته چون این توافق ها روی خود چک برگشتی ذکر نمی شود ،برای اثبات ان باید به قولنامه ها ،صورت جلسه ها و…متوسل شد.

ه)درصورتی که چک در قبال معاملات ربا و نامشروع صادر شده باشد.

د)هرگاه صاحب چک تا زمان شش ماه به بانک مراجعه نکند و تا زمان  شش ماه هم  بعد از زمان صادر شدن گواهی نامه  عدم پرداخت هم ان را اقدامی برای شکایت نکند این چک دیگر جنبه حقوقی ندارد.