دیه و قصاص نفس

قصاص نفس

مجازات قتل عمدی در صورت تقاضای ولی دم و سایر شرایط مقرر در قانون ، قصاص و در غیر این صورت مطالبق موارد دیگر این قانون از حیث دیه و تغریر عمل می گردد.

هرگاه زن مسلمانی عمدا کشته شود، حق قصاص ثابت است لکن اگر قاتل ، مرد مسلمانی باشد، ولی دم باید پیش از قصاص ، نصف دیه کامل را به او بپردازد و اگر قاتل ، مرد غیر مسلمان باشد، بدون پرداخت چیزی قصاص می شود. در قصاص مرد غیر مسلمان بهسبب قتل زن غیر مسلمان ، پرداخت ما به التفاوت دیه آنها لازم است.

اگر یک نفر ، دو یا چند نفر را عمدا به قتل برساند و اولیای دم همه مقتولان ، خواهان قصاص باشند، قاتل بدون اینکه دیه ای بپردازد، قصاص می شود. اگر اولیای دم برخی از مقتولان،  خواهان قصاص باشند و اولیای دم مقتول یا مقتولان دیگر، خواهان دیه باشند، در صورت موافقت قاتل به پرداخت دیه به آنان در مقابل گذشت از حق قصاصشان، دیه آنان از اموال قاتل پرداخت می شود و بدون موافقت قاتل، حق اخذ دیه از او یا اموالش را ندارند.

اگر قتل در یکی از ماههای حرام یا در حرم مکه واقع شده باشد یا قاتل در زمان یا مکان مذکور، قصاص گردد و قصاص مستلزم پرداخت فاضل دیه از سوی ولی دم به قاتل باشد، فاصل دیه تغلیظ نمی شود. همچنین دیه ای که ولی دم به دیگر اولیا می پردازد تغلیظ نمی شود، لکن اگر قتل در زمان یا مکان مذکور باشد، دیه ای که شرای قتل ، به علت سهمشان در جنایت، حسب مورد به قصاص شونده یا ولی دم و یا هر دوی آنها می چردازند، تغلیظ می شود.

دیه نفس

میزان دیه نفس در ابتدای هر سال توسط رئیس قوه قضائیه به صورت کامل بر اساس نظر مقام معظم رهبری تعیین و اعلام می شود. موارد و نوع آن به شرح زیر می باشد.

– دیه قتل زن معادل نصف دیه قتل مرد می باشد.

– دیه خنثای ملحق به زن،دیه زن و دیه خنثای ملحق به مرد، دیه مرد است و دیه خنثای مشکل، نصف دیه مرد به علاوه نصف دیه زن است.

لازم به ذکر است در کلیه جنایاتی که مبنی علیه مرد نیست، معادل تفاوت دیه تا سقف دیه مرد از صندوق تاسیس خسارت های بدنی پرداخت می شود.

– فردی که حاصل از زنا باشد در صورتی که هر دو شخص و یا یکی از طرفین مسلمان باشد، در احکام دیه مانند مسلمان است.

– وارث دیه شخص که حاصل از زنا باشد در صورتی که فرزند و همسر نداشته باشد و عمل زنا از هر دو طرف با رضایت صورت گرفته باشد، مقام معظم رهبری است و در صورتی که یکی از طرفین شبهه داشته یا اکراه شده باشد . همان طرف یا اقوام او ، وارث دیه می باشند.

– دیه جنایت بر واقعیت های دین شناخته شده در قوانین اساسی جمهوری اسلامی ایران به اندازه دیه مسلمان تعیین می گردد.

– هرگاه رفتار مرتکب و فوت مجنی علیه در ماههای حرام و یا در محدوده ی حرم مکه صورت گیرد علاوه بر دیه نفس، یک سوم دیه نیز افزوده می گردد. لازم به ذکر است معیار شروع و پایان ماههای حرام ، مغرب شرعی است.

– در حکم تغلیظ دیه فرقی میان بالغ و غیر بالغ، زن و مرد مسلمان و غیر مسلمان نیست . سقط جنین نیز پس از پیدایش روح، مشمول حکم تغلیظ است. تغلیظ دیه ، در مواردی که عاقله یا بیت المال پرداخت کننده دیه باشد نیز جاری است. در قتل عمدی که به علت عدم امکان قصاص یا عدم جواز آن دیه پرداخت می شود نیز این حکم جاری است.

اجرای قصاص نفس

قصاص نفس فقط به شیوه های متعارف ، که کمترین آزار زا به قاتل می رساند، جایز است و مثله کردن او پس از قصاص، ممنوع و موجب دیه و تعزیر مقرر است.

زن حمله، که محکوم به قصاص نفس است، نباید پیش از وضع حمل قصاص شود. اگر پس از وضع حمل نیز بیم تلف طفل باشد، تا زمانی که حیات طفل محفوظ بماند، قصاص به تاخیر می افتد.

اگر پس از اجرای قصاص نفس ، قاتل زنده بماند، حق قصاص برای ولی دم محفوظ است لکن اگر وی را به گونه ای که جایز نیست، قصاص کرده باشد، در صورتی که قاتل آسیب ببیند مشروط به شرایط قصاص عضو از جمله عدم خوف تلف ولی دم، قبل از اجرای قصاص نفس، قاتل باید حق خود را استیفاء ، مصالحه یا گذشت کند لکن اگر ولی دم نخواهد دوباره قصاص کند، قاتل حق قصاص او را ندارد. اگر قاتل برای فرار از قصاص نفس حاضر به گذشت، مصاحله و استیفای حق خود نشود با شکایت ولی دم از این امر، دادگاه مدت مناسبی را مشخص و به قاتل اعلام می کند تا ظرف مهلت مقرر به گذشت، مصالحه یا مطالبه و قصاص عضو اقدام کند. در صورت عدم اقدام او در این مدت، ولی دم به تغریر مقرر در قانون محکوم می شود و با مطالبه او قصاص نفس اجرا می گردد و حق قصاص عضو برای ورثه جانی، محفوظ است.