گروگان گیری

گروگان گیری جرمی است که با هدف واداشتن شخص ثالثی به انجام یا انجام ندادن کاری از دیرباز مورد توجه مجرمان بوده است. باید با این جرم مقابله کرد زیرا اثار و تبعات داخلی و بین المللی زیادی دارد. جرم انگاری این موضوع در اساسنامه ی دیوان کیفری بین المللی (1998)، به عنوان یکی از مصادیق جنایات جنگی نشانگر عمق نگرانی جامعه ی بین الملل نسبت به این جرم است. کنوانسیون مقابله با گروگان گیری (1979)، به عنوان مهم ترین سند اختصاصی تدوین شده در خصوص این جرم، کشورهای عضو را موظف به وضع ضمانت اجرای کیفری برای مرتکبین این جرم نموده است.

درحقوق ایران ،هنوز ضمانت اجرای کیفری خاصی برای مرتکبان گروگان گیری پیش بینی نشده است. ازاین رو در موارد ارتکاب این جرم، رویه ی یکسانی در جهت تعیین مجازات برای متهمان به ارتکاب جرم مذکور وجود ندارد.

ازادی تن از جمله حقوق عادی هر زن و مرد است ،که در تمامی نظام های حقوقی و اندیشه های سیاسی مورد پذیرش و احترام قرار گرفته و برای نقض آن ضمانت اجراهای کیفری شدیدی پیش بینی شده است. از جمله جرم هایی که باعث بر تعرض به آزادی جسمانی اشخاص، باعث صدمات شدید جسمی و روحی به آنان می شود، گروگان گیری است.

مرتکبان گروگان گیری برای رسیدن به اهداف نامشروع خود از این جرم استفاده می کردند.امروزه نیز با گسترش باندهای بین المللی و گروه های تروریستی برای ارتکاب جرم ها و رسیدن به اهداف خود از گروکان گیری به عنوان وسیله ای کارامد در اختیار گروه ها قرار گرفته است.امروزه امار استفاده از این جرم رو به افزایش است.

بر این اساس این جرم در کشورهای دموکراتیک که در آن ها حقوق و آزادی های فردی از اهمیت برخوردار است زمینه ی بهتری برای ارتکاب دارد؛ زیرا مطالعات صورت گرفته به وضوح نشان می دهند که در صورت عدم اجابت درخواست گروگان گیرها مبنی بر پرداخت باج، گروگان ها کشته می شوند.علت این امر را می توان اهمیتی دانست که کشورهای دموکراتیک برای حمایت و حفاظت از شهروندان خود در مقابل رفتارهای متعرض آزادی های آن ها قائل هستند.

گروگان گیری در دو سطح ارتکاب می اید ابتدا سطح نخست ،در سطح داخلی مانند به گروگان گرفتن افراد جهت اخاذی یا گروگان گیری پس از ارتکاب سرقت یا جنایت علیه افراد که این اقدام ممکن است صرفاً به خاطر اخذ تأمین از پلیس و گریز از مهلکه باشد. دوم، در سطح بین المللی، مانند به گروگان گرفتن اتباع کشورهای خارجی که معمولاً با انگیزه ای سیاسی یا برای تحت فشار گذاردن دولت ها به منظور آزاد ساختن زندانیان آن ها انجام می شود. از جمله این موارد می توان به گروگان گیری نیروهای جبهه ی آزادی بخش فلسطین در خلال مسابقات المپیک در سال 1972 میلادی اشاره کرد.

حتی در بعضی موارد ممکن است این اقدام به منظور تحت فشار قرار دادن دولت خاص، برای استرداد اتباع دولت دیگر صورت گیرد، برای مثال یکی از دلایل تسخیر سفارت آمریکا در ایران در سال 1979 و به تبع آن به گروگان گرفتن افراد حاضر در آن مکان، تحت فشار قرار دادن دولت آمریکا برای استرداد شاه بود که به آن کشور پناهنده شده بود.برای امریکا از اصطلاح امریکای به گروگان گرفته شده استفاده می شده است.

نگرانی برای این جرم در همه جوامع بین الملل وجود دارد تا از این جرم به عنوان ابزاری برای گروه های تروریستی به منظور فشار وارد کردن به دولت ها به کار گرفته شود.این نگرانی باعث شد در قطعنامه ی شماره 687 ضمن محکوم کردن تروریسم بین المللی با اشاره به کنوانسیون بین المللی علیه گروگان گیری، گروگان گیری را به عنوان یکی از مصادیق تروریسم بین المللی به شمار آورد.

در قوانین ایران نیز در بند ب ماده 120 قانون استخدامی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مصوب 21/7/1370، پرسنلی را که توسط ضد انقلاب «گروگان» گرفته می شوند در حکم شهید محسوب شده اند. به موجب بند 8 ماده 3 قانون به کارگیری سلاح نیز جهت حفظ اماکن طبقه بندی شده، در مواردی که هجوم به آن اماکن به منظور «گروگان گیری» صورت می گیرد، مأمورین انتظامی مجوز استفاده از سلاح را دارند.

تفاوت گروگان گیری و ادم ربایی

گروگان گیری یک کار غیرانسانی است که  در بیشتر موارد به دلیل دریافت پول بدون زحمت و كار كردن انجام می پذیرد و عموما با انگیزه های شخصی انجام می گیرد، اما در مواردی نیز به صورت برنامه های فرقه ای و حزبی و حتی حكومتی و مذهبی است.

ادم ربایی به این معناست که به انتقال یك شخص بدون رضایت او از محلی به محل دیگر بوسیله زور ، تهدید یا فریفتن آدم ربایی گفته می شود و تاریخچه آن به قانون «حمورابی» اولین قانون مدونی كه وجود دارد بر می گردد.

نکته ی قابل توجه این است که در قانون جمهوری اسلامی ایران هیچ تمایزی میان گروگان گیری و ادم ربایی قائل نشده است ،اما واقعیت موضوع این است که این دو موضوع با هم تفاوت بسیاری دارد.

قوانین مربوط به گروگان گیری

اولین نکته ای که در این جا وجود دارد ،این است که چون گروگان گیری و ادم ربایی از لحاظ مادی مانند هم است ،قوانین مربوط به ادم ربایی را به گروگان گیری نیز تعمیم داد. در این میان یک اصل دیگر هم به نام عرف داریم که در بیشتر سیستم های حقوقی جهان در قواعد حقوقی آمده است؛ عرف عام مردم و عرف خاص حقوق دانان وقتی صحبت از آدم ربایی می شود، مثل این است که جرم عادی اتفاق افتاده است؛ جرمی که هدف آن انتقام و انگیزه مادی است اما در گروگان گیری به محض وقوع، فعل سیاسی به ذهن خطور می کند، یعنی به نظر می رسد گروگان گیری با اهداف سیاسی انجام شده است.

باوجود سکوت قانون در مورد گروگان گیری استثنایی نیز وجود دارد ان هم در مورد این است که گروگان گیری داخل هواپیما صورت گیرد ۲ قانون برای آن وجود دارد. یکی قانون مجازات اخلالگران در امنیت پرواز هواپیما و خرابکاری در وسایل و تجهیزات هواپیما مصوب چهارم اسفند ۱۳۴۹ و دیگری قانون الحاق رژیم طاغوتی ایران به کنوانسیون جلوگیری از اعمال غیرقانونی علیه امنیت هواپیمایی کشوری مصوب هفتم خرداد ۱۳۵۲ که در این دو قانون، خرابکاری، گروگان گیری و ربودن هواپیما یا صدمه زدن به آن ها مجازات دارد ولی نکته قابل توجه این است که با وجود این که این قوانین هنوز اعتبار اجرایی دارد، ولی بعضی قضات از آن اطلاعی ندارند. همان قوانینی که مجازاتی بسیار شدیدتر از ماده ۶۲۱ دارد و به حبس سنگین و اعدام برای گروگان گیران نیز اشاره می کند.