انواع مالیات در ایرا

آشنایی با مالیات

مالیات نوعی هزینه اجتماعی است که آحاد یک ملت در راستای بهره‌برداری از امکانات و منابع یک کشور موظفند آن را به صورت بلاعوض به دولت پرداخت نمایند تا توانایی‌های جایگزینی این امکانات و منابع فراهم شود. مالیات در ایران در واقع انتقال بخشی از درآمد های جامعه به دولت یا بخشی از سود فعالیت‌های اقتصادی است که نصیب دولت می‌شود، زیرا ابزار و امکانات دست یابی به درآمد و سودها را دولت فراهم ساخته است. در اصل دولت مالیات را از دارایی و درآمد اشخاص دریافت می نماید و هیچ تعهدی در مقابل پرداخت کننده ندارد. مالیات از جمله مهم ‌ترین منابع درآمد دولت ها در سراسر دنیا به شمار می رود.

برای آشنایی بیشتر در این رابطه، مطلبی به عنوان بررسی مالیات را  در همین سایت مطالعه نمایید.

انواع مالیات در ایران

با توجه به توضیحاتی که گفته شد، مالیات در ایران دو نوع می باشد که عبارتند از مالیات مستقیم و غیر مستقیم. در واقع اگر مؤدی مالیات (به کسی که مسئول پرداخت مالیات است مؤدی گفته می شود) یک نفر باشد به آن مالیات مستقیم و در غیر این صورت مالیات مستقیم می باشد. در ادامه هر یک را به اختصار توضیح خواهیم داد.

مالیات مستقیم و انواع آن

مالیات در ایران می تواند به صورت مستقیم باشد یعنی پولی است که به طور مستقیم به مقام مشخص شده پرداخت می شود که اغلب اوقات دولت یا مقامات شهرداری هستند. نمونه هایی از مالیات مستقیم عبارتند از مالیات بر درآمد، مالیات شرکت، مالیات بر دارایی و مالیات هدیه.

 مالیات بر دارایی

پایه و اساس مالیات بر دارایی، ثروت مسئول پرداخت مالیات می باشد. مالیات بر ارث از جمله مهم ‌ترین نوع مالیات بر دارایی مالیات بر ارث  است که از اموال و دارایی های فرد که بعد از فوت او به جا مانده، اخذ می گردد. در اصل هنگامی که دارایی فرد متوفی قرار است به وراث وی انتقال پیدا کند، دولت از دارایی و ثروت در حال انتقال مالیات دریافت می کند.

مقدار مالیات بر ارث بر اساس ماده ‌ی ۱۷ قانون مالیات ‌های مستقیم مشخص می گردد که در مقایسه با اموال مختلف، تفاوت دارد. به طور مثال میزان مالیات بر ارث برای وسایل نقلیه ‌ی موتوری مختلف دو درصد از قیمت وسیله ‌ی نقلیه می باشد و نرخ دارایی نیز از سوی سازمان امور مالیاتی کشور اعلام می شود.

 مالیات بر درآمد

در این نوع مالیات از انواع مالیات در ایران، درآمد اشخاص و شرکت ‌ها ( نه دارایی آن ها) اساس مالیات می باشد. در واقع مالیات بر درآمد افراد از جمله مهم ‌ترین نوع مالیات به شمار رفته و امکان دارد به دو روش مختلف دریافت گردد. به طور مثال ممکن است مالیات هر یک از انواع درآمدها جداگانه اخذ گردد (مانند مالیات بر حقوق و مالیات بر درآمد املاک) و یا اینکه مالیات از مجموع درآمدهای فرد گرفته شود.

در این حالت دیگر اهمیتی ندارد که منابع درآمد فرد چه چیزی می باشد زیرا از مجموع درآمد وی به یک روش مالیات دریافت می گردد. در این صورت تنها درآمد یک ساله ‌ی فرد مالیات ‌دهنده (مؤدی) اهمیت دارد که از مجموع مبلغ به میزان یکسان مالیات اخذ می گردد. ولی در شیوه اول، امکان دارد که میزان مالیات و شرایط مالیاتی مختلفی بر هر دسته از منابع مالیات فرد حاکم باشد.

در قوانین مربوط به مالیات در ایران به نوعی ترکیب هر دو شیوه فوق مورد استفاده قرار گرفته است. با این حال اساساً (برای کسانی که یک منبع درآمد دارند) مالیات به‌ روش اول دریافت می گردد. در ادامه به بررسی مالیات منابع مختلف درآمدی، به طور مختصر خواهیم پرداخت.

مالیات بر درآمد کشاورزی

مالیات بر درآمد کشاورزی به عنوان یکی از انواع مالیات بر درآمد به شمار می رود. امروزه هر نوع درآمد حاصله از فعالیت ‌های کشاورزی مانند دامپروری، دامداری، پرورش ماهی، پرورش زنبور عسل، صیادی، ماهیگیری و مواردی از این قبیل، از پرداخت مالیات معاف هستند.

ماده 81 قانون مالیات های مستقیم: « در آمد حاصل از کلیه فعالیت های کشاورزی، دامپروری، دامداری، پرورش ماهی و زنبور عسل و پرورش طیور، صیادی و ماهیگیری، نوغان داری، احیای مراتع و جنگل ها، باغات اشجار از هر قبیل و نخیلات از پرداخت مالیات معاف می باشد. دولت مکلف است مطالعات و بررسی های لازم را در زمینه کلیه فعالیت های کشاورزی و آن رشته از فعالیت های مزبور که ادامه معافیت آنها ضرورت داشته باشد معمول و لایحه مربوط را حداکثر تا آخر برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران به مجلس شورای اسلامی تقدیم نماید»

مالیات بر درآمد حقوق

مالیات بر حقوق در انواع مالیات در ایران، به این مفهوم است که هر زمان یک شخص حقیقی برای فرد دیگری کار کند (حقیقی یا حقوقی) و در برابر کاری که انجام می ‌‌دهد حقوق و درآمد به دست آورد، شامل مالیات بر درآمد حقوق می شود. این نوع از مالیات در اصل بخش مهمی از درآمدهای دولت را به وجود می آورد. پرداخت مالیات بر درآمد حقوق بر عهده ‌ی کارفرمایان و به هزینه ی حقوق بگیران می باشد. در اصل کارفرمایان که مقدار حقوق اخذ شده توسط کارکنان خود را می ‌دانند، پیش از اینکه آن حقوق را بپردازند، مالیات وی را کم می ‌‌کنند و به حساب دولت و خزانه می ریزند.

بر اساس قوانین فعلی مالیات در ایران، هر سال هزینه ای در بودجه‌ی سالانه ی کشور مشخص می گردد. این بودجه و کمتر از آن، از پرداخت مالیات معاف می باشند. از اضافی این مبلغ و تا هفت برابر آن، ده درصد مالیات کم می گردد. نسبت به اضافی این مبلغ نیز بیست درصد به عنوان مالیات به دولت پرداخت می شود.

مالیات بر درآمد مشاغل

درآمد مشاغل به درآمدی گفته می شود که شخص حقیقی با اشتغال به مشاغل تجاری، خدماتی و پزشکی دریافت می نماید. درآمدی که پایه محاسبه مالیات قرار می ‌‌گیرد شامل کل فروش کالا و خدمات پس از کسر مخارج می باشد. روند تشخیص این نوع مالیات بر حسب خود اظهاری و بیان داوطلبانه ‌ی مسئول پرداخت مالیات می باشد. در اصل پایه ی درآمد این اشخاص همان اظهارنامه هایی است که باید کامل کرده و تا پیش از تیرماه سال بعد به اداره ‌ی امور مالیاتی محل کار خود ارائه دهند. برای اینکه بدانید اظهارنامه مالیاتی چیست به این لینک رجوع کنید.

در صورتی که با استفاده از اسناد و مدارک مشخص شود که فرد مقدار درآمد خود را صادقانه گزارش نکرده است، اداره  امور مالیاتی باید درآمدها و مقدار مالیات آن ها را تعیین نماید. اگر شخص از تکمیل کردن و ارسال اظهارنامه اجتناب نماید، سازمان امور مالیاتی خود برای تهیه ‌ی اظهارنامه مالیاتی اقدام  می ‌‌کند و با میانگین درآمد فرد، مقدار مالیات وی را تعیین می نماید و همچنین امکان جریمه این افراد نیز وجود دارد.

مالیات بر درآمد اتفاقی

درآمدهای اتفاقی به درآمدهایی از قبیل جایزه و معاملات بلاعوض (مانند بخشش و هبه ‌ی زمینی به دیگری) گفته می شود که همان گونه که از نام ‌شان مشخص است به طور معمول مستمر و تکرارشونده نمی باشند و به طور غیرمنتظره به وجود می آیند. مجموع درآمدهای به دست آمده از این طریق هم شامل مالیات می شوند که مقدار مالیات و روش پرداخت آن، با توجه به نوع درآمد به دست آمده، می ‌تواند متفاوت باشد.

مالیات بر درآمد املاک

مالیات بر درآمد املاک به معنی درآمد به دست آمده از اجاره ‌املاک می باشد. بر اساس قانون، درآمد املاکی که به اجاره گذاشته می شوند، بعد از کسر ۲۵ درصد از مبلغ تمام اجاره به ‌عنوان هزینه ‌ها و استهلاکات، مشمول پرداخت مالیات در ایران می شوند. در این خصوص باید دقت کرد که چنانچه شخص حقیقی هیچ نوع درآمدی ‌جز درآمد املاک (اخذ اجاره) نداشته باشد، تا مقدار مبلغی که دولت در مالیات بر درآمد حقوق، از مالیات معاف می‌ کند، در اینجا نیز معاف خواهد بود و باقی درآمد بر اساس قانون مشمول مالیات بر درآمد املاک می گردد. به غیر از اجاره، نقل ‌و ‌انتقال املاک نیز شامل مالیات می باشد.

مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی

بر اساس قانون مالیات در ایران، از مجموع درآمد شرکت های تجاری مالیات دریافت می گردد. علاوه براین در خصوص سایر اشخاص حقوقی (علاوه بر شرکت های تجاری مانند مؤسسات) هم در مورد فعالیت ‌های انتفاعی مالیات دریافت می گردد (منظور از فعالیت های انتفاعی آن دسته از فعالیت هایی می باشد که به هدف اخذ سود صورت می گیرند).

برای کسب اطلاع از مطلب فرار مالیاتی یا گریز از مالیات وارد این لینک شوید.

مالیات غیر مستقیم و انواع آن

یک هزینه مالی غیر مستقیم که توسط واسطه از ناشر نهایی هزینه جمع آوری شده است و بعدا یک اظهارنامه مالیاتی ارائه می دهد، مبنی بر اینکه مبلغ جمع آوری شده را به مقام یا دولت پرداخت می کند. برخی از نمونه های مالیاتی غیرمستقیم عبارتند از: مالیات بر ارزش افزوده، مالیات مرکزی، عوارض گمرکی، مالیات بر خدمات و مالیات بر معاملات اوراق بهادار.

حقوق و عوارض گمرکی

حقوق و عوارض گمرکی یکی از انواع مالیات های غیرمستقیم  در انواع مالیات در ایران به شمار می رود. حقوق و عوارض گمرکی در اصل مالیات هر کشور بر صادرات و واردات کالاهای گوناگون می باشد که با نام «تعرفه های گمرکی» هم معروف است.

این نوع از مالیات ‌ها اساساً پیرو سیاست های بزرگ بازرگانی و شرایط اقتصادی کشورها هستند و علاوه بر اینکه یکی از روش ‌های درآمدزایی دولت ‌ها به حساب می آیند، به طور معمول برای پشتیبانی از صنایع داخلی نیز مورد استفاده قرار می گیرد. این دسته از مالیات ها امکان دارد مطابق با قیمت و ارزش کالاها یا مطابق با خصوصیات و مشخصات آن ها (نظیر حجم، وزن و …) مشخص و اخذ گردند.

مالیات بر مصرف

مالیات بر مصرف در انواع مالیات در ایران، به این معناست که استفاده کنندگان کالاهای خاص در هنگام خرید آن کالا (همراه با قیمت کالا) می پردازند. به این صورت هر شخصی که میزان بیشتری از آن کالا استفاده نماید، در نتیجه مالیات بیشتری هم می پردازد. با اینکه این نوع مالیات در نهایت توسط استفاده کننده ‌ی نهایی پرداخت می گردد، ولی وظیفه قانونی پرداخت آن به دولت بر عهده ی تولیدکنندگان و فروشندگان می باشد. این نوع از مالیات، دارای انواع بسیار زیادی می باشد که شایع ترین نمونه آن در ایران، مالیات بر مشروبات غیر الکلی ماشینی و مالیات بر دخانیات است.

مالیات بر ارزش افزوده

مورد دیگری از انواع مالیات در ایران، مالیات بر ارزش افزوده است که فرق میان کالا و خدمات عرضه ‌شده با ارزش کالا و خدمات خریداری ‌شده در زمانی معین می باشد. مالیات بر ارزش افزوده، مشمول ارائه ‌ی کالاها و خدمات و همین طور صادرات و واردات آن ها می گردد. مالیات بر ارزش افزوده چند مرحله ای بوده و در مرحله های گوناگون (تولید، واردات و توزیع) از هر فعال اقتصادی به فعال اقتصادی دیگر منتقل می شود، ولی در نتیجه هزینه ‌ی آن از مصرف ‌کننده ی نهایی اخذ می گردد. مالیات بر ارزش افزوده را به صورت دقیق و کامل در این لینک بخوانید.