قبل از توضیح مفهوم متولی، باید دانست که در اصل نظارت و اداره امور اموال موقوفه به عهده واقف است. اما واقف می تواند این مسئولیت را از خود سلب کرده و اختیار آن را به شخص دیگری بدهد به صورتی که موقوفات خاص متولی مشخصی دارند، یعنی دولت متولی آنها نیست و موقوفات عام هم توسط سازمان اوقاف و امور خیریه مدیریت می‌شوند. برای مثال در موقوفات خاص، متولیان خاص تولیت را به عهده دارند، در موقوفات عام، اداره اوقاف و در موقوفات آستان قدس، تشکیلات مربوطه اداره آن را بر عهده دارند. با کلیک روی لینک متولیان آستان رضوی می توانید تولیت این آستان مقدس را در دوره های مختلف مطالعه نمایید.
بنابر این به شخصی که اداره و تولیت امور املاک وقفی را بر عهده می گیرد، متولی می گویند. تعیین متولی باید هنگام انجام شدن وقف باشد و در غیر این صورت حق تعیین تولیت پس از آن برای واقف وجود ندارد. ماهیت وقف را در مطلب “وقف” بخوانید.
امر تولیت می تواند توسط شخص متولی و یا با همکاری و مشارکت دیگر اعضا انجام پذیرد و دستمزدی که از این امر نصیب متولی می شود از منافع اموال موقوفه برداشت شده و یا واقف برای او اجرت خاصی معین می کند.
ماده 75 قانون مدنی: واقف می‌تواند تولیت یعنی اداره کردن امور موقوفه را تا زمانی که در حیات است یا در مدت معینی برای خود قرار دهد و یا می‌تواند متولی دیگری معین کند که مستقلاً یا مجتمعا با خود واقف اداره کند. تولیت اموال موقوفه ممکن است به یک یا چند نفر دیگر، غیراز خود واقف واگذار شود که هر یک مستقلاً یا منضماً اداره کنند و همچنین واقف می‌تواند شرط کند که خود او یا متولی که معین شده است نصب متولی کند و یا در این موضوع هر ترتیبی را که مقتضی بداند قرار دهد.
به صورت کلی شخصی که در مقام تولیت قرار می گیرد باید وظایف خاصی داشته باشد و گاه ممکن است تعیین این وظایف از طرف واقف است. در ادامه به توضیح مختصری از این وظایف می پردازیم:
در وقف نامه ای که 2 نفر به عنوان متولی قرار دارند، شرط مباشرت متولی شده است. مباشرت یعنی چه؟ و آیا متولی می‌تواند ملک زراعی موقوفه را به شخص دیگری اجاره دهد؟ و در صورت مثبت بودن پاسخ آیا اجاره بها به متولی پرداخت می‌گردد؟ توضیح اینکه وقف برای امام حسین (ع) می‌باشد. آیا پس از فوت متولیان یا احدی از آنان، ولایت موقوفه به وراث متولی متوفی منتقل می‌گردد یا خیر؟ وظیفه سازمان اوقاف در این خصوص چیست؟ آیا متولیان می‌توانند با موافقت یکدیگر ملک زراعی را منفردا اداره نموده یا باید مشترکاً اقدام نمایند؟
واژه مباشرت که در ماده 83 قانون مدنی و تبصره 3 ماده 4 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف و امور خیریه به آن اشاره شده طبق مقررات مزبور بدین معناست که، در صورت شرط مباشرت متولی در وقف نامه، او نمی‌تواند امور مربوط به تولیت را به دیگری تفویض کند. با توجه به ماده 83 قانون مدنی اصولاً در موقوفات، تکالیف و وظایف متولی به طور کلی به لحاظ قوانین فوق به ترتیبی است که واقف در وقف نامه معین کرده است و از جمله اجاره دادن ملک زراعی و دریافت اجاره بها، طریقه مصرف آن، نصب متولیان احدی و وظیفه سازمان اوقاف به شرحی است که در قوانین و آیین‌نامه های مربوطه مندرج است.
همانطور که گفته شد، نصب متولی به عهده واقف می باشد اما عزل او در صورت های مختلفی است که در ذیل این عنوان به اختصار توضیح داده می شود.
اگر متولی فوت شده باشد، و بر طبق وقف نامه افراد دیگری به عنوان متولی تعیین شده باشند،اداره موقوفه به عهده همان افراد است و اگر چنین افرادی نباشند، به دلیل اینکه موقوفه فاقد متولی است، اداره اوقاف اداره موقوفه را بر عهده می گیرد.
مسئله ای که در اینجا به وجود می آید این است که آیا متولی می تواند، وظیفه تولیت و اداره کردن امور را به فرد دیگری واگذار کند؟ پاسخ این است که طبق ماده 83 قانون مدنی، متولی نمی تواند این وظیفه را واگذار کند زیرا تنها زمانی توان چنین عملی را دارد که واقف در عقد وقف اجازه واگذاری تولیت به دیگری را به او داده باشد.
اما اگر در عقد وقف، واقف مباشرت را شرط نکرده باشد، یعنی اگر واقف شرط نکرده باشد که متولی باید به تنهایی به انجام اداره کردن مال موقوفه بپردازد، متولی می تواند وکیل بگیرد، اما در هیچ صورت اجازه واگذاری را نخواهد داشت.
در صورتی که از طرف واقف برای مال موقوفه متولی تعیین نشده باشد، واقف و یا مالک و اداره ی اوقاف اقدام می کند. گاه ممکن است که شخصی به عنوان متولی، دارای سابقه ی تولیت در مال موقوفه باشد و در نتیجه متصرف هم باشد و به همین خاطر، ممکن است که سِمت فرد مورد نظر، مورد تایید مالک و یا اداره ی اوقاف نبوده و یا اینکه خود شخص، ادعای تولیت کرده باشد، در این صورت، این دعوی از جانب هر کدام از طرفین مطرح شود.
هنگامی که دعوای تولیت علیه متولی مطرح گردد، طرف مالک و یا واقف و یا اداره ی اوقاف، علیه تصرفات متولی که متصرف به عنوان تولیت می باشد، می‌توانند دعوی خلع ید مطرح نمایند و تصرف عدوانی متولی، باید ثابت شود تا بتوان به خلع ید کردن او حکم صادر کرد.
در صورتی که مالک یا اداره ی اوقاف به استناد وقف نامه، متولی را شخصی غیر از متصرف به عنوان تولیت، بداند، ادعای او پذیرفته خواهد شد و حکم به رفع تصرف عدوانی متولی وقف خواهد داد. چون سند وقف نامه از لحاظ اعتبار، بر تصرف به عنوان تولیت، مقدم می‌باشد.
صرف عدم وجود وقف نامه، دلیل بر نبود تولیت متصرف و در نتیجه، مجهول التولیه بودن آن در جهت اثبات ادعای تصرف عدوانی نمی‌باشد. زیرا شخصی که به عنوان امین متولی مال موقوفه می باشد، تصرف او امانی فرض شده و خلاف آن را باید مدعی تصرف عدوانی اثبات نماید. در این صورت امانی بودن متولی موجود فرض شده و تولیت او سلب نمی گردد.
دعوی درخواست صدور حکم تولیت، یکی از دعاوی است که ممکن است از جانب اداره ی اوقاف مطرح شود و همین طور هم ممکن است که شخصی در مال موقوفه ای که برای او تولیت وجود دارد، ادعای تولیت داشته باشد که مورد انکار اداره ی اوقاف یا واقف باشد، در نتیجه مدعی تولیت باید برای اثبات تولیت خود، سبق تولیت و امانی بودن تصرف خود را همراه با درخواست صدور حکم تولیت، به موجب وقف نامه و در نتیجه معلوم التولیه ی خود اثبات نماید تا ادعای او به عنوان تولیت در دادگاه مورد قبول و پذیرش قرار گیرد و اقدام به صدور حکم تولیت می کند.
با توجه به اینکه تولیت شخص، بعد از قبول او غیر قابل رجوع می باشد، در صورتی که متولی مال موقوفه مرتکب خیانت در امانت گردد، مالک یا اداره ی اوقاف، می‌تواند از دادگاه محل مال موقوفه تقاضای ضم امین نماید و در نتیجه اقدام به تعیین شخصی می‌نماید و حکم تولیتِ او در کنار متولی، صادر می‌شود.
برای صدور حکم تولیت، ایتدا به اداره اوقاف مربوطه مراجعه می‌شود و در صورت استنکاف اداره اوقاف و یا عدم صدور حکم تولیت متقاضی، می توان بدوا به دادگاه مراجعه نمود و یا در اعتراض به تصمیم اداره اوقاف در تعیین متولی به دادگاه مراجعه نماییم. شخصی که مدعی تولیت خود در مورد مال موقوفه ای می باشد، باید به موجب درخواست دارا بودن تولیت خود در مال موقوفه را اثبات کند. رسیدگی به دعوی تولیت و اثبات ان با توجه به اینکه به تبع مال غیر منقول می باشد، در صلاحیت دادگاه محل وقوع مال غیر منقول و موقوفه می‌باشد. دعوی مورد نظر یک دعوی غیر مالی و قابل تجدید نظر و فرجام خواهی است.
تاکنون سعی بر این بود که در این مقاله، مطالب مفیدی در رابطه با تولیت و وظایف متولی در اختیار شما قرار دهیم. اگر در زمینه وقف، املاک اوقافی، وقف در ارث و انحصار وراثت، ساخت و ساز زمین های وقفی، خرید و فروش املاک وقفی و دعاوی مرتبط با آن سوالاتی داشته و یا درگیر این مسائل شده اید حتما با مشورت با یک کارشناس و مشاور حقوقی از پیامد های تبعی آن جلوگیری کنید. برای مشورت با مشاوران حقوقی آریانا پارس می توانید سوالات خود را در قالب نظر و یا با موسسه تماس حاصل فرمایید.
در لغت منظور از مزج همان مخلوط کردن است . یعنی دو نفر با اراده و اختیار خود اموال خود را با هم مخلوط کنند . درنهایت به این مال ممزوج می گویند و این مال مشترک خواهد بود . مال ممزوج چیست ؟ از نظر حقوقی منظور از مال ممزوج همان مالی است که […]
مالیات به صورت کلی همان مبلغی است که براساس قانون و هم چنین برای تامین کردن مخارج عمومی به شکل بلاعوض از طرف اشخاص حقیقی و یا حقوقی باید پرداخت شود . به صورت کلی مالیات ها را باید فرد از دارایی خود بردارد و نسبت به پرداخت کننده هیچ گونه تعهدی وجود ندارد. در […]
مال مشاع و چگونگی تقسیم آن در مبحث وقف مال مشاع، ابتدا باید دانست که واژه مشاع به چه معناست. مشاع در لغت به معنی مشترک، قسمت نکرده شده و پیوسته می باشد. بنابر این مالکیت مشاع نیز به این معناست که فرد با افرادی دیگر در مالی شریک باشند اما مالکیت هر یک به […]
وقف دارای چه ارکانی است؟ همانطور که از تعریف وقف می دانید، وقف عقدی است که در آن شخصی طالب بخشیدن مال خود در امور عام‌المنفعه کرده تا بتوان در مدت زمان طولانی از منافع آن مال بهره مند شد. ارکان وقف عبارتند از موقوف علیهم که اشخاص ذی نفع هستند، واقف، شخص وقف کننده […]
بدون دیدگاه