همانطور که از تعریف وقف می دانید، وقف عقدی است که در آن شخصی طالب بخشیدن مال خود در امور عام‌المنفعه کرده تا بتوان در مدت زمان طولانی از منافع آن مال بهره مند شد. ارکان وقف عبارتند از موقوف علیهم که اشخاص ذی نفع هستند، واقف، شخص وقف کننده و عین موقوفه همان مالی است که مورد وقف قرار می گیرد. برای اینکه بدانید وقف در چه دوره های تاریخی وجود داشته به این لینک مراجعه کنید.
وقف همانند هر عقد دیگری نیاز به وجود ارکان مشخصی دارد. بنا بر نظر فقها و قانون مدنی ارکان وقف به شرح زیر است:
اولین رکن از ارکان وقف صیغه وقف است. فقهای عامه و امامیه بر این مطلب، اتفاق نظر دارند که وقف با لفظ «وقفتُ» تحقق پیدا می کند و این لفظ صراحت در وقف دارد. در حالیکه الفاظ دیگری همچون «تصدقت» به معنی «صدقه دادم» با توجه به اینکه بر وقف و غیر وقف، دلالت دارند، باید همراه با قرینه، باشند تا بدانیم منظور از آن، «وقف» بوده است.
همچنین، ممکن است که « واقف » به ساختمانی، اشاره کند و بگوید این «وقف» است و عربی بودن و ماضی بودن شرط نیست. اگر کسی مسجدی را بنا کند و به مردم، اجازه اقامه نماز را بدهد یا قطعه زمینی را جهت دفن اموات، اختصاص دهد و اجازه دفن بدهد، این عمل به تنهایی، در تحقق وقف، کفایت نموده و احتیاجی به گفتن لفظ «وقفت» نیست. ماده 56 قانون مدنی نیز، مقرر داشته است: « وقف، واقع می شود به ایجاب از طرف واقف و به هر لفظی که صراحتا، دلالت بر معنی آن کند.»
دومین رکن از ارکان وقف واقف می باشد. واقف یعنی شخصی که مالش را در راستای استفاده خیر وقف کند. واقف باید دارای اهلیت قانونی و شرعی برای بستن قرارداد بوده که این اهلیت به معنای این است که واقف بالغ، عاقل و مختار بوده و حق تصرف در مال خود را داشته باشد. بنابراین سفیه و یا ورشکسته که از تصرف در مال خود منع شده، نمی‌تواند اموال خود را وقف کند اما مسلمان بودنِ واقف شرط نیست، بنابراین انجام این عقد توسط کافر نیز صحیح است. همچنین در ماده 57 قانون مدنی ذکر شده که واقف باید مالک مال وقفی باشد. بنابراین شرط درستی وقف این است که شخص واقف باید مالکِ ملک موقوفی بوده و از نظر حقوقی نیز صلاحیت مالکیت را داشته باشد یعنی عقل، بلوغ، قصد و رضایت.
واقف باید دارای اهلیت قانونی و شرعی برای بستن قرارداد بوده که این اهلیت به معنای این است که واقف بالغ، عاقل و مختار بوده و حق تصرف در مال خود را داشته باشد تا به این وسیله رکن واقف از میان ارکان وقف، تحقق یابد. بنابراین سفیه و یا ورشکسته که از تصرف در مال خود منع شده، نمی‌تواند اموال خود را وقف کند اما مسلمان بودنِ واقف شرط نیست، بنابراین انجام این عقد توسط کافر نیز صحیح است. همچنین در ماده 57 قانون مدنی ذکر شده که واقف باید مالک مال وقفی باشد. بنابراین شرط درستی وقف این است که شخص واقف باید مالکِ ملک موقوفی بوده و از نظر حقوقی نیز صلاحیت مالکیت را داشته باشد یعنی عقل، بلوغ، قصد و رضایت.
سومین رکن از ارکان وقف، موقوف علیه است. موقوف علیه شخص ذی نفع می باشد یعنی منافع مال موقوفی به نفع او بخشیده شده است. موقوف علیه می تواند شخص یا اشخاص متعددی باشند که در آن صورت موقوف علیهم نامیده می شوند. در وقف خاص، اشخاص خاصی به عنوان موقوف علیهم ذی نفع اند یعنی واقف به نیت بهره برداری افراد خاصی، مال خود را وقف است. مانند وقف برای اولاد ذکور. در وقف عام، موقوف علیهم اشخاص معینی نیستند و از همین جهت عقد وقف در راستای منافع عامه انجام می گردد. موقوف علیهم دو دسته اند:
الف) موقوف علیهم محصور (وقف خاص): در این صورت خود آنها باید قبول و قبض کنند و اگر وقف خانه بر چند طبقه باشد قبول و قبض طبقه اول کفایت می کند.
ب) موقوف علیهم غیر محصور (وقف عام): در موقوف علیهم غیر محصور، قبول وقف با حاکم است ولی قبض آن با متولی است و اگر متولی قبض نکرد، حاکم قبض می کند. برای مطالعه بیشتر درباره وقف خاص و وقف عام به این لینک مراجعه نمایید.
عین موقوفه چهارمین رکن از ارکان وقف می باشد. در واقع عین موقوفه همان مال مورد وقف است که توسط واقف به موقوف علیه تحویل داده می شود.
عین موقوفه نیز مانند همه ارکان وقف دارای شرایط خاصی است که در ادامه به توضیح آن می پردازیم.
بیع و معاملات خرید و فروش عین موقوفه دارای نکته های مهمی است که می توانید مطلب مرتبط با آن را در لینک خرید و فروش املاک وقفی مطالعه نمایید.
در لغت منظور از مزج همان مخلوط کردن است . یعنی دو نفر با اراده و اختیار خود اموال خود را با هم مخلوط کنند . درنهایت به این مال ممزوج می گویند و این مال مشترک خواهد بود . مال ممزوج چیست ؟ از نظر حقوقی منظور از مال ممزوج همان مالی است که […]
مالیات به صورت کلی همان مبلغی است که براساس قانون و هم چنین برای تامین کردن مخارج عمومی به شکل بلاعوض از طرف اشخاص حقیقی و یا حقوقی باید پرداخت شود . به صورت کلی مالیات ها را باید فرد از دارایی خود بردارد و نسبت به پرداخت کننده هیچ گونه تعهدی وجود ندارد. در […]
مال مشاع و چگونگی تقسیم آن در مبحث وقف مال مشاع، ابتدا باید دانست که واژه مشاع به چه معناست. مشاع در لغت به معنی مشترک، قسمت نکرده شده و پیوسته می باشد. بنابر این مالکیت مشاع نیز به این معناست که فرد با افرادی دیگر در مالی شریک باشند اما مالکیت هر یک به […]
متولی کیست؟ قبل از توضیح مفهوم متولی، باید دانست که در اصل نظارت و اداره امور اموال موقوفه به عهده واقف است. اما واقف می تواند این مسئولیت را از خود سلب کرده و اختیار آن را به شخص دیگری بدهد به صورتی که موقوفات خاص متولی مشخصی دارند، یعنی دولت متولی آنها نیست و […]
بدون دیدگاه