چک بلامحل چیست؟

اطلاعاتی در خصوص چک بلامحل یا چک برگشتی

قسمتی از اخبار حقوقی به طور معمول به تعداد بالای چک برگشتی که در طی یک سال صادر می گردد، تعلق دارد. چک بلامحل یا چگ برگشتی به چکی می گویند که دارنده ی چک زمانی که برای وصول مبلغ آن به بانک رجوع می کند، یا با حساب خالی فرد صادر کننده روبه رو می شود و یا به دلیل دیگری نمی تواند مبلغ چک را کسب نماید.

در حال حاضر در روند زندگی اجتماعی تمام افراد این حقیقت را درک می کنند که انسان ها به تنهایی نمی توانند نیازهای خود را بر طرف نمایند و همچنان باید برای تامین آن ها از سایر افراد جامعه کمک بگیرند. قسمت عظیمی از این نیازها را نیازهای مادی در برمی گیرد که روش تامین آن ها به مرور زمان تغییر کرده است. تا صدها سال پیش انسان ها با مبادله ی کالا به کالا نیازهای خود را رفع می نمودند. ولی در حال حاضر ابزارهای به روزی این وظیفه را بر عهده گرفته اند. یکی از این ابزارهای امروزی، اسناد تجاری بوده و پرکاربردترین سند تجاری که به خوبی آن ها را می شناسید، چک است.

چک به دلیل اینکه یک سند تجاری به شمار می رود دارای نقش بسیار مهمی در تنظیم روابط مالی دارد. ولی در عین حال مشکلاتی را نیز به وجود می آورد که یکی از رایج ترین آن ها، صدور چک بلامحل یا چک برگشتی است. چک بلامحل و طرز وصول وجه چک مسئله ای است که دعاوی زیادی را در نظام قضایی در برگرفته است. مطابق با قانون، دارنده ی چک بلامحل می تواند برای وصول مبلغ از سه روش حقوقی، کیفری و ثبتی استفاه کند که هر کدام از این روش ها مراحل و ضوابط قانونی خاصی دارند. در ادامه به شرایط استفاده از روش کیفری برای دریافت مبلغ چک می پردازیم.

چک بلامحل

بر اساس مواد 3و 10قانون صدور چک در صورتی که یکی از موارد زیر وجود داشته باشد، چک صادر شده بلامحل محسوب می شود:

1-در صورتی که در تاریخ قید شده بر روی چک، صادر کننده در حساب خود مبلغی نداشته باشد و یا موجودی وی کمتر از مبلغ چک باشد.

2-در صورتی که صادر کننده چک بعد از صدور چک، همه و یا بخشی از مبلغی را که با توجه به آن چک صادر کرده است از بانک خارج نماید.

3-چنانچه تمام شرایط برای پرداخت مبلغ چک آماده باشد، ولی صادر کننده ی چک بدون وجود دلیل قانونی به بانک دستور دهد که مبلغ چک را پرداخت نکند، یعنی دستور عدم پرداخت صادر نماید.

4-در صورتی که چک به طور نادرست و اشتباه صادر شده باشد. به عنوان مثال در صورتی که بانک به دلایلی مانند عدم مطابقت امضا و یا قلم خوردگی در متن چک و نظیر آن وجه چک را نپردازد.

5-هر موقع شخص با دانستن اینکه حساب وی بسته و مسدود است، اقدام به صدور چک نماید.

در صورتی که یکی از شرایط پنج گانه ی فوق وجود داشته باشد، بانک گواهی عدم پرداخت صادر می کند و در این صورت بیان می شود که این چک برگشت خورده است. بانک باید در این گواهی گفته باشد که دلیل اینکه مبلغ چک را نپرداخته است چیست.

امتیازات استفاده از روش کیفری

در اول پروسه رسیدگی و پیچ و خم های به کار بردن روش حقوق ی بسیار زیاد می باشد و به همین خاطر روش کیفری نسبت به روش های دیگر بیشتر به کار برده می شود.

دوم اینکه صدور چک بلامحل جرم محسوب می شود و در صورتی که دارنده ی چک از روش کیفری استفاه کرده و شکایت کند، صادر کننده هم وظیفه دارد تا مبلغ چک را پرداخت نماید، هم می بایست مجازات قانونی آن یعنی حبس نهایت برای دو سال را تحمل نماید و هم بر اساس ماده 21قانون صدور چک، در صورتی که بیش از یک بار چک بی محل صادر کند، همه ی حساب های جاری وی از طریق بانک ها بسته می شود و هیچ بانکی نمی تواند تا سه سال به اسم او حساب جاری دیگری باز کند.

سوم اینکه بر اساس قانون دارنده ی چک می تواند از دادگاه بخواهد که صادر کننده را به پرداخت تمام خسارات و هزینه هایی که برای دریافت مبلغ خود متحمل شده است، محکوم نماید.

شرایط استفاده از روش کیفری

برای اینکه دارنده ی چک برگشتی بتواند از روش کیفری استفاده نماید، بر اساس ماده11 قانون صدور چک باید شرایط زیر را رعایت کند:

1-باید حداکثر به مدت شش ماه از تاریخ صدور چک برای وصول آن به بانک مراجعه نماید.

2-در صورتی که بانک به هر دلیلی گواهی عدم پرداخت را صادر نماید، دارنده باید حداکثر به مدت شش ماه از صدور این گواهی شکایت خود را در مرجع صالح عنوان کند.

3-صدور چک برگشتی یک جرم محسوب می شود و برای اینکه دادگاه بتواند آن را مورد بررسی قرار دهد، به شکایت دارنده ی چک نیاز دارد.

4-شکایت کیفری رایگان نبوده و دارنده ی چک باید هزینه ی شکایت خود را پرداخت نماید.

هزینه دادرسی مطالبه وجه چک

بر اساس مقررات تعرفه خدمات قضایی مبلغ پنج هزار تومان در زمان عنوان کردن شکایت دریافت می گردد. به غیر از این مبلغ، می بایست در خصوص چک های تا مبلغ 100هزار تومان معادل 1500تومان، چک‌های ۱۰۰ هزار تومان تا یک میلیون تومان معادل ۴۰۰۰ تومان و بیش از یک میلیون تومان معادل ۱۵۰۰۰ تومان بپردازد. به عنوان مثال در چک به مبلغ 100هزار تومان باید شش هزار و پانصد تومان هزینه دادرسی پرداخت گردد.

مرجع صالح و مدارک مورد نیاز برای طرح شکایت علیه صادر کننده چک بی محل

باید دقت کرده که منظور از شیوه کیفری عنوان کردن شکایت در دادسرا، منظور از شیوه حقوقی ارائه ی دادخواست به دادگاه حقوقی و منظور از شیوه ثبتی مراجعه به اجرائیه ی ثبت می باشد.

در روش کیفری شخص باید در ابتدا شکایت نامه تنظیم نماید و پس از آن شکایت خود را در دادسرای محلی که بانک صادر کننده گواهی عدم پرداخت در آن قرار دارد، مطرح می شود. علاوه بر دادسرا، دفترهای ارائه ی خدمات الکترونیکی قضایی افتتاح شد که دارنده ی چک برگشتی می تواند برای بررسی الکترونیک شکایت مربوط به صدور چک بلامحل و دریافت آگاهی از وضعیت پرونده، به این دفاتر مراجعه کرده و با ارائه ی مدارک مورد نیاز شکایت خود را عنوان نماید.