نفقه به معنی چیزی که انفاق کنند می باشد و در اصطلاح حقوقی به معنی تمام نیازهای متعارف و متناسب با شرایط زن مانند مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه های درمانی، بهداشتی و خادم در صورت عادت یا نیاز به واسطه نقصان یا مرض می باشد. براساس ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی «در عقد دائم نفقه زن بر عهده شوهر خواهد بود». شرع و قانونگذار بدون توجه به استقلال یا عدم استقلال مالی زن، مسئولیت تأمین هزینه های زندگی را بر عهده مرد قرار داده است، در صورتی که زن ثروتمند باشد یا شاغل، مسئولیت تأمین نفقه از عهده مرد گرفته نمی شود.
برای تعیین کردن طبیعت حق زن بر نفقه می بایست به اراده شوهر و عرف و عادت که مفسر اراده می باشد، مراجعه گردد. در صورتی که مورد نفقه از دارایی قابل استفاده باشد (مانند مواد غذایی، عطر و صابون) زن را می توان مالک آن تلقی کرد. این با این وجود است که چنانچه مورد نفقه از دارایی غیر قابل استفاده باشد مانند مسکن و اثاث خانه که با استفاده از آن ها، عین نابود نمی شود، زن تنها از آن ها بهره مند می شود و مالکیتی بر آن ها نخواهد داشت.
در صورتی که مورد نفقه از دارایی غیر قابل استفاده مانند لباس و کفش باشد، زن بر آن ها مالکیت داشته ولی نمی تواند به طور غیر متعارف و به زیان شوهر در آن ها تصرف نماید. مثل اینکه لباس نویی را به فرد دیگری ببخشد یا پاره کند چرا که در این صورت سوء استفاده از حق تلقی خواهد شد که ممنوع می باشد و باعث مسئولیت مدنی زن می شود .
نفقه زوجه بر اساس ماده ۱۲۰۳ قانون مدنی مقدم بر نفقه اقارب می باشد. بنابر این ماده، در صورت بودن زن و یک یا چند نفر واجب النفقه دیگر، زن مقدم بر دیگران می باشد. علاوه بر این زن می تواند نفقه معوقه یعنی زمان گذشته خود را درخواست و برای وصول آن در دادگاه اقامه دعوی نماید ولی خویشاوندان نسبی تنها نسبت به آینده می توانند درخواست نفقه کنند. در این مورد، قانونگذار در ماده ۱۲۰۶ قانون مدنی گفته است که زن در هر صورت می تواند برای نفقه زمان گذشته خود اقامه دعوا نماید و طلب وی برای نفقه مزبور طلب ممتاز بوده و در صورت افلاس یا ورشکستگی شوهر، زن مقدم بر غرما می باشد ولی خویشاوندان تنها نسبت به آینده می توانند درخواست نفقه کنند.
نفقه زوجه وابسته به فقر یا تمکن مرد نمی باشد. زن، چنانچه ثروتمند یا شاغل باشد، می تواند از شوهر درخواست نفقه کند. در صورت خودداری زوج از پرداختن نفقه بر اساس ماده ۱۱۲۹ قانون مدنی، زن این حق را دارد که از دادگاه درخواست طلاق کند. بر اساس ماده ۱۱۹۷ قانون مدنی در خصوص نفقه اقارب، فردی مستحق نفقه خواهد بود که ندار بوده و نتواند از طریق اشتغال به شغلی، لوازم معیشت خود را مهیا کند. علاوه بر این بر اساس ماده ۱۱۹۸، فردی ملزم به انفاق می باشد که متمکن از پرداختن نفقه باشد. نفقه زن، یک تکلیف یک جانبه می باشد و در حقوق ایران زن موظف به پرداختن نفقه به شوهر خود نیست، با وجود اینکه نفقه اقارب یک وظیفه متقابل می باشد (یعنی فرزند موظف به پرداختن نفقه به والدین و پدر موظف به دادن نفقه به فرزند و نوه ها است.)
حسب قانون، پرداخت نفقه از مطالبات ممتازه بوده و بر دادن سایر نفقه ها مقدم می باشد. بر اساس ماده ۱۶۰ قانون مالیات های مستقیم که در سال ۱۳۶۶ به تصویب رسیده است، مطالبات مالیاتی دولت در شمار مطالبات ممتازه می باشد. بنا بر ماده ۴۹ قانون تأمین اجتماعی، مطالبات سازمان تأمین اجتماعی که ناشی از اجرای قانون تأمین اجتماعی است، جزو مطالبات ممتازه به شمار می رود.
اکنون این پرسش عنوان می شود که در صورت تعارض پرداخت نفقه، مالیات و مطالبات سازمان تأمین اجتماعی، کدام یک بر دیگران مقدم می باشد؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که نفقه زن حتی بر طلب دولت بابت مالیات و طلب سازمان تأمین اجتماعی مقدم خواهد بود. یعنی در ابتدا باید نفقه همسر پرداخت گردد. در توضیح این نظر می توان عنوان کرد که قانون مالیات های مستقیم و قانون تأمین اجتماعی، عام و قوانین مرتبط با نفقه زن، خاص بوده و عام هیچ موقع ناسخ خاص به شمار نمی رود.
عقد دائم: بر اساس ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی در عقد دائم نفقه زن بر عهده شوهر خواهد بود. بنابراین در عقد نکاح منقطع (صیغه) شوهر لزومی به پرداخت نفقه ندارد؛ مگر اینکه در شرط ضمن عقد منقطع دادن نفقه قید شده باشد.
تمکین زن از شوهر: بر اساس ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی، هر موقع زن بدون مانع مشروع از ادای مسئولیت زوجیت خودداری کند مستحق نفقه نمی باشد.
در ماده ۱۱۱۱ قانون مدنی قید شده است که زن می تواند در صورت استنکاف شوهر از پرداختن نفقه به محکمه مراجعه نماید. در این حالت محکمه مقدار نفقه را مشخص و شوهر را به پرداختن آن محکوم می کند. این ماده قانونی وظیفه مدنی شوهر را در برابر عدم پرداخت نفقه عنوان می کند و جوازی قانونی برای درخواست حقوقی نفقه از طریق زوجه است. بر اساس ماده ۶۴۲ کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی هر فردی با داشتن استطاعت مالی نفقه زن خود را در صورت تمکین نپردازد یا از پرداختن نفقه سایر افراد واجب النفقه خودداری کند، دادگاه وی را از سه ماه و یک روز تا پنج ماه حبس محکوم خواهد کرد.
قانونگذار در این ماده قانونی هم وظیفه ی کیفری زوج را زمانی که از پرداخت نفقه امتناع کند، عنوان کرده است. باید این مسئله را مورد توجه قرار داد که دادگاه زمانی شوهر را به پرداختن نفقه مجبور می کند که رابطه زوجیت ثابت باشد و شوهر قادر نباشد عدم تمکین زن را اثبات کند. لذا در دعوی درخواست نفقه، اثبات زوجیت با ارائه عقدنامه یا مدرکی دیگر بر عهده زن و اثبات عدم تمکین زن بر عهده شوهر خواهد بود. با این وجود، زنی که مدعی اخذ نفقه می باشد، می بایست ثابت نماید که همسر دائمی مرد بوده و در صورتی که مرد برای فرار از دادن نفقه منکر زوجیت گردد یا دعوی عدم تمکین همسرش را عنوان کند، می بایست این مسئله را در دادگاه ثابت نماید. در غیر این صورت محکوم به پرداختن نفقه می شود.
نفقه یعنی فراهم کردن هزینه های زندگی که شامل خانه ،اثاثیه،دارو،درمان و لباس است که از زمان عقد دائم بر عهده شوهر خواهد بود.البته باید توجه داشت که موارد گفته شده تنها مثال هایی از نفقه هستند و نفقه به این ها خلاصه نمی شود.لازم به ذکر است در عقد موقت به زن نفقه تعلق […]
شرط های عقد ان دسته از تعهداتی است که در هنگام ازدواج زن و شوهر با هم توافق می کنند تا شرط های ازدواج را عملی کنند و هردو طرف نیز ان را امضا می کنند. شروط ضمن عقد تعهداتی است که در حین ازدواج با توافق زن و شوهر وارد مفاد قرارداد ازدواج ان […]
میزان نفقه زن پس از طلاق یکی از مسائل مهمی که در روابط خانوادگی بسیار مورد توجه و اهمیت قرار دارد مبحث پرداخت نفقه است. پرداخت نفقه یکی از مهمترین مواردی است که به آن رسیدگی می شود و قواعد ویژه ای نیز از سوی قانونگذار برای آن تعیین شده است. چنانچه مردی نسبت به […]
در چه شرایطی نفقه به زوجه تعلق می گیرد؟ زمانی که عقد نكاح منعقد می شود، برای هر يک از طرفين، حقوق و تكاليفی به وجود می آید. زن و شوهر اساسا به خاطر دلبستگی و علاقه ای که به هم دارند، مسئولیت های خود را انجام می دهند و حقوق يكديگر را رعايت می […]
بدون دیدگاه