ارتداد چیست ؟

ارتداد از جمله واژه هایی است که حتما در بسیاری از موارد آن را شنیده اید. واژه مرتد نیز از همین گرفته شده است و مسلما به گوش همه ما آشنا است و اما بیش تر ما به درستی نمی دانیم که دقیقا به چه شخصی مرتد می گویند و با چه دلایلی می توان یک فرد را مرتد نامید . در این مقاله با این واژه بیش تر آشنا می شویم .

ارتداد چه جایگاهی را در نظام اسلامی ایران دارد ؟

هر گزاره ای دارای دو بخش است یکی مربوط به موضوع آن است و دیگری مربوط به حکم آن . برای مثال زمانی که در حقوق کیفری بیان می کنیم دزدی جرم است . دزدی در این جا موضوع است و جرم بودن همان حکمی است که قانون گذار درنظرگرفته است و به صورت کلی برای تعیین کردن مجازات ها بیان می شود .

همان طور که در این میان بیان کرده ایم سرقت موضوع حکم قانونی ممنوعیت است و مال نیز موضوع آن است. در کنار این دو کلمه یعنی موضوع و حکم می توانیم از مولفه های دیگری نیز مانند ارزش موردحمایت قانون نیز سخن بگوییم .  به صورت دیگر زمانی که قانون با بیان کردن حکمی برخی از رفتارها را ممنوع اعلام می کند به دنبال این است که بیان کند در مرحله اول چه ارزش هایی برای وی اهمیت دارند و در مرحله دوم بیان کند که با استفاده از تعیین کردن مجازات ها از نقض کردن بعضی از این ارزش ها جلوگیری کند و در نهایت نیز به این صورت از آن ها حمایت کند .

همه این ارزش ها با توجه به مبانی فکری که در هر نظام پذیرش شده است شناخته می شود و به همین دلیل هم در جوامع مختلف با هم متفاوت است . برای مثال در جوامعی که دین در آن ها محوریت اساسی دارد باورهای دینی از جمله همان ارزش هایی است که به شکل های مختلفی از طرف قانون گذاران مورد حمایت قرار می گیرد . در ایران نیز دین رسمی کشور اسلام است و مذهب این کشور نیز شیعه اثنی عشری است به همین دلیل هم قانون اساسی کشور بر پایه این دین نوشته شده است و دین در آن نقش اساسی دارد.

در نظام حقوقی ایران عنوان های مجرمانه بسیار زیادی در مورد باورهای دینی وجود دارد که به آن ها ارتداد می گویند. قبل از این که وارد این بحث بشویم دو نکته مهم در مورد ارتداد وجود دارد که باید به آن ها پرداخته شود این دو نکته عبارتند از :

اول این که بین فقهای دینی در مورد ارتداد نظرهای بسیار مختلفی وجود دارد و بعضی از آن ها در این زمینه با هم اختلاف نظر دارند. اما با وجود همه این اختلافات ارتداد جرم است و از نظر حقوقی مرتکب مجازات خواهد شد .

دوم این که عنوان این جرم در قانون اساسی بیان نشده است اما در اصل 167  قانون اساسی در مورد موارد سکوت بیان شده است که می توان به منابع معتبر فقه در این باره مراجعه کرد . پس ارتداد را می توان یک جرم نامید و یک گناه محسوب نمی شود . چون حدود آن در قانون اساسی بیان نشده است برای این که با احکام مربوط به آن آشنا شوید لازم است تا سخنان فقها را مطالعه کنید .

ارتداد چه معنی دارد؟

معنای لغوی ارتداد تغییر کردن و بازگشت است ولی به صورت کلی به معنی کفر بعد از اسلام است. به بیان دیگر اگر فردی بعد از این که به سن بلوغ برسد مسلمان شود و بعد از مسلمان شدن از این دین خارج شده و کافر شود ارتداد رخ می دهد و می توان به این شخص مرتد گفت . در این بیان فرقی نمی کند که قبل از این که در سن بلوغ اسلام بیاورد دین دیگری داشته است یا خیر. اگر قبل از سن بلوغ دین دیگری را نداشته باشد فرض بر این گذاشته می شود که وی مسلمان بوده است و البته با فرض این که زمانی که نطفه وی بسته می شده است حداقل یکی از والدین وی مسلمان بوده باشند.

مصادیق ارتداد

جرم ارتداد می توان به دو شکل تحقق پیدا کند . حالت اول به این صورت است که شخص مسلمان بوده است و از این دین خارج شده است و دین دیگری را برای خود انتخاب کرده است و حالت دوم این است که از دین خارج نشده است و اما همه ضروریات دین را انکار می کند . در این حالت اگر انکار ضروریات شامل انکار پیامبر اسلام هم شود می توان گفت جرم ارتداد تحقق یافته است . البته در این جا باید بدانید که بعضی از فقها بیان کرده اند که چون انکار ضروریات دین به خود دین برمی گردد ارتداد تحقق می یابد.

شرایط احراز ارتداد چیست ؟

ارتداد می تواند با هر نوع از رفتار و یا گفتاری اتفاق افتد. البته باید بدانید در این میان چیزی که بسیار مهم است خارج شدن بعد از مسلمان شدن است این کار باید عالمانه صورت گرفته باشد تا این جرم تحقق یابد. به عبارتی دیگر فرد مرتد باید به علم به این که این دین کامل ترین دین وبرترین دین در جهان است از آن خارج شود . و یا با این که می داند فلان عمل از مواردی بسیار مهم در دین و مذب است باز هم آن را انکار کند .

به صورت کلی می توان گفت شخص مرتد برخلاف باورهایی که دارند کارهایش را انجام می دهد. وبا این که می داند باورهای دینی که در جهان اسلام وجود دارند همگی درست اند باز هم آن ها را انکار می کند .

باید بدانید اگر شخصی از روی شبهه ای که برای وی ایجاد شده است از دین خارج شده است و یا امری را از موارد ضروری دردین نداند از این دین خارج شده است نمی توان گفت فرد مرتد است و اما در حالتی که فردی موضوعی را از ضروریات در دین می داند و اما باز هم آن را انکار می کند فرد مرتد خواهد بود .

انواع ارتداد

ارتداد به صورت کلی به دونوع ملی و فطری تقسیم می شود که در ادامه به بررسی آن ها می پردازیم :

ارتداد فطری : زمانی که نطفه فرد بسته می شود اگر پدر و یا مادر و یا یکی از آن ها مسلمان باشند و اما فرد بعد از این که به سن بلوغ رسید با این که به حقانیت این دین ایمان داشته است از آن خارج شده است این نوع ارتداد را فطری می گویند . پس اگر کسی بعد از بلوغ از دین اسلام روی برگرداند درحالی که در اسلام متولد شده است، مرتد فطری خواهد بود .

مجازات این دسته از افراد حتی در صورتی که توبه کنند اعدام است و توبه آن ها پذیرفته نخواهد شد . هم چنین از زمانی که وی مرتد شده است با وی مانند شخصی برخورد می شود که فوت کرده است . برای مثال همسر وی از او جدا می شود و باید عده وفات برای وی نگه دارد. هم چنین دیگر روی اموال خود مالکیتی ندارد و اموال او بین وراث وی تقسیم خواهد شد . البته این احکام برای مرتد مرد است .

حال اگر مرتد زن باشد و توبه کند توبه از وی پذیرفته خواهد شد و اما اگر توبه نکند کشته نمی شود و مجازات وی حبس ابد است .

مرتد ملی : اگر شخصی زمانی که متولد شده است دین اسلام را نداشته باشد یعنی زمانی که نطفهوی بسته شده است پدر و یا مادر وی مسلمان نبوده اند و اما وی بعد از این که به سن بلوغ رسیده ایت خود او مسلمان شده است بعد با علم به این که اسلام دین حق است از آن خارج شده است ارتداد تحقق پیدا می کند و به صورت کلی به وی مرتد ملی می گویند.

مرتد ملی می تواند توبه کند واما اگر از این جرم توبه نکند کشته خواهد شد . هم چنین همسر وی در زمان ارتداد وی عده طلاق نگه می دارد و اگر تا زمان پایان یافتن عده توبه نکند رابطه آن ها از بین می رود. هم چنین در صورت توبه نکردن اموال وی نیز بین روثه تقسیم می شود و اما اگر ورثه مسلمانی نداشته باشد اموال وی به حاکم شهر می رسد .