حقوق سوگند

سوگند به اقرار و اعترافی می گویند که شخص از روی ابرو و ناموس خود می کنند و به خدا قسم می خورد .سوگند به معنای فعل خوردن است. منشأ ان در گذشته سئوکند به معنای گوگرد است. در دوران قدیمی یکی از راه های انتهایی اثبات اتهام متهمان، خوراندن گوگرد به آنان بوده‌ است.که اگر فرد گوگرد را بخورد و نمیرد حکم برائتش داده می شد و اگر فوت می کرد دیگر دروغگو به شمار می رفت.

قسم يا سوگندخوردن اخبار شخص به حقي است كه شخص ادا كننده آن خداوند و برای بقیه مقدسات نیز گواه وی اند. سوگند ممکن است که برای افراد سود و زیان هایی داشته باشد در مواردی نیز سوگند برای این که انجام کاری توسط شخص لازم است . قسم اعتباری دارد که قانون گذاران ان را بیان کرده اند.

سوگند یکی از ادله و راه های اثبات دعوی است.سوگند در قسم به معنای قسم ،اقرار و اعتراف است.افراد هنگام طرح دعاوی به دلایلی که موجب قانون مشخص شده است ،برای اثبات دعوی یا دفاع از ان استفاده می کنند که این دلایل عبارتند از:اقرار،شهادت شهود ،اسناد،سوگند.

سوگندخوردن در واقع به این معنی است که شخصی برای اثبات حق خود، وقتی از روش دیگری نمی‌تواند حق یا باطل را اثبات کند، الفاظ جلال خداوند یا سایر مقدسات را شاهد درستی سخن خود قرار می‌دهد.  در ماده 271 قانون بیان شده است که برای حکم دادگاه باید سوگند شرعی خورد . دادگاه برای فرد حکم سوگند خوردن را صادر می کند و موضوع ان را نیز برای فرد تعیین می کند.

انواع سوگند

سوگند به دونوع تقسیم می شود:

• سوگند عهدی:سوگندی است که فرد با انجام ان تعهد می کند ،اعمال خود را به نحو درستی انجام دهد.بنابراین در دعاوی از این سوگند استفاده نمی‌شود و به‌عبارتی هیچ رابطه ای  با دلایل اثبات دعوی ندارد؛ مثل همان سوگندی که وکیل ها یاد می کنند و اگر از ان ها سرپیچی شود با فرد برخورد خواهد شد .
• سوگند قضایی: نوعی از سوگند است که در قانون های مختلف شرایط ان مشخص شده است . این سوگند بر سه نوع است که عبارتند از:سوگند قاطع دعوی،سوگند تکمیلی،سوگند استظهاری .

بررسی انواع سوگندخوردن قضایی

الف)سوگندخوردن قاطع دعوی:این سوگند در مواردی استفاده می شود که مدعی بدون هیچ دلیل دیگری به جز سوگند ندارد. دراین‌صورت فرد می‌تواند از دادگاه بخواهد که خود یا طرف مقابل سوگند ادا کند تا بتواند از طریق آن حقی برایش اثبات شود و به هدف خود برسد. صادر کردن قرار سوگند در صورتی است که دعوای هیچ دلیل دیگری نداشته باشد و از جمله دعاوی باشد که بتوان ان در مورد ان قسم یاد کرد

بنابراین درصورتی‌که فرد هیچ دلیلی را نداشته باشد و فرد مقابل ادعا و دعوی وی را انکار کرده و نپذیرد، از افراد می توانند  تا با سوگند ادعای خود را ثابت کنند.

زمانی که دادگاه خود بدون درخواست از دو طرف قرار سوگند صادر کند ،حتی اگر  سوگندی هم گفته شده باشد دیگر تاثیری ندارد و باید سوگند دوباره گفته شود و اگر درخواستی دوباره داده شود فرد باید سوگند را تکرار کند. اگر شخص درخواست خود را مطرح کند و دادگه نیز برای سوگند دستوری را صادر کند فرد مدعی علیه که دعوا را منکر شده است اگر سوگند بخورد دیرگ حقی برای او ثابت نخواهد شد. اما اگر فرد مدعی علیهسوگندی نخورد دیگر دادگاه او را مجبور خواهد کرد که یا سوگند یاد کند و یا دیگر ان را رد کند. به صورت کلی فرد باید موضع خود را در دادگاه معین کند و با سوگند خوردن فرد برای او حقی درنظرگرفته نمی شود .

گاهی هم سکوت فرد برای لکنت زبان و یا لال بودن اوست که در ماده 276 قانون بیان شده است در این موارد باید از افراد متخصص استفاده کرد . درصورتی که شخص مدعی سوگند خود را رد کند هم مانند موارد گفته شده با او رفتار خواهد شد. و یا هم می تواند از دادگاه درخواست مهلت کند و دادگاه هم تنها یک بار به او مهلت می دهد.

سوگند خوردن به خود فرد وابسته است و تنها کسی که در دعاوی نقش دارد می تواند سوگند بخورد برای نمونه در ماده 35 قانون اساسی بیان شده است که سوگند قبلیت توکیل ندارد و برای مثال وکیل نمی تواند به جای خود فرد سوگند بخورد . در ماده 1330 قانون نیز امده است که تقاضای قسم قابلیت توکیل را ندارد و اما قسم یاد کردن قابلیت توکیل دارد و وکیل خود می تواند فرد مقابل را قسم بدهد . هم چنین فردی که می خواهد قسم بخورد باید به بلوغ رسیده باشد و هم چنین با اختیار خود و در سلامت عقلی باید سوگند بخورد.

ب) سوگندخوردن تکمیلی :در دعاوی که برای بدست اوردن اموال صورت می گیرد اگر دلایلی که فرد به دادگاه ارائه می دهد به اندازه نباشد می توان از سوگند استفاده کرد. در ابتدا در صورت کم بودن دلایل فرد باید او شاهدان را برای اثبات به دادگاه ارائه کند و بعد از ان نیز اگر بازهم دلایل کافی نباشد باید مدعی برای اثبات سخنش باید سوگند بخورد و یا کلا از ان شکایت صرف نظر کند.

ج)سوگندخوردن استظهاری:اگر دعوایی برای میت و یا حتی ورثه وی اقامه شود خواهان علاوه بر دلایلی که اقامه می کند لازم است سوگند را نیز ضمیمه کند.اگر او سوگند یاد نکند حقی به نفع او ثابت نخواهد شد.

این سوگند به درخواست طرفین ربطی ندارد و حتما باید توسط مدعی بیان شود. نکته‌ی مهم دیگر این است  در صورت این که دعاوی برای دلایل خاصی باشند باز هم باید سوگند استظهاری بیان شود . و فقط برای دعاوی که به اسناد رسمی وابسته نیستند نیاز به سوگند استظهاری نیست.