حتما تا به حال بارها در علم حقوق اصطلاح فرجام خواهی را شنیده اید و اما با این وجود هنوز معنی قطعی و واقعی فرجام خواهی را نمی دانید و نمی دانید که چه زمانی می توانید از دادگاه تقاضای فرجام خواهی داشته باشید. حتی بعضی از افراد بر این تصورند که فرجام خواهی همان تجدیدنظرخواهی است و اما باید بدانید این دو اصطلاح دو معنی بسیار متفاوت دارد و به صورت کلی کاربردهایی که دارند نیز بسیار با هم فرق دارند.
فرجام خواهی چیست ؟
دیوان عالی کشور وظیفه دارد تا برای اجرا کردن درست قوانین نظارت داشته باشد . پس در فرجام خواهی این مسئولیت مربوط به دیوان عالی کشور است . منظور از رسیدگی فرجامی در ماده 366 قانون دادرسی این است که تشخیص دادن هماهنگی ها و یا ناهماهنگی ها رای فرجام خواسته با قوانین و مقرارت قانونی . در این زمان دیوان عالی کشور رای دادگاه ها را در این زمان مورد بررسی قرار می دهد و رای به اخص کلمه صادر نخواهد شد .
به بیان دیگر در دیوان عالی کشور رای فرجام خواسته را ابرام ویا نقض می کند و اما درصورتی که این رای نقض شود چون شان رسیدگی کردن به ماهیت این دعوا را ندارد پرونده را برای صادر کردن رای شایسته به مرجعی می فرستد که در پایین تر از آن ها قرار دارد.
تفاوت فرجام خواهی و تجدید نظر خواهی
برای این که از آرای داده شده شکایت شود از روش های بسیار خاص در این زمینه فرجام خواهی است . این موضوع را باید بدانید که روش شکایت اصلاحی همان فرجام خواهی است . دیوان عالی کشور از جمله برترین سازمان های قضایی در ایران است و مرجعی برای طرف شوم در رسیدگی نیست تا بتواند قضاوت این پرونده را دوباره برعهده بگیرد . پس باید بدانید فرجام خواهی با تجدیدنظر خواهی متفاوت است و تجدید نظرخواهی روشی اصلاحی است .
شکایت های اصلاحی به آن دسته از شکایت هایی گفته می شود که زمانی که پرونده ای با اعتراض رو به رو می شود این پرونده از طرف دادگاه دیگری بررسی می شود . الیبته فرجام خواهی به این صورت نیست . البته فرجام خواهی به معنی روش شکایت عدولی نیز نیست و منظور از شکایت عدولی این است که پرونده بار دیگری در همان دادگاه مورد بررسی قرار گیرد و دادگاه می تواند در حکمی که دوباره صادر می کند از حکمی صادر شده قبلی خود عدول می کند .
آرای قابل فرجام
الف ) احکام قابل فرجام : آن دسته از آرایی که در قانون تصریح شده باشند را آرایی قابل فرجام می گویند . آرایی که در دادگاه تجدید نظر داده می شود اساس آن ها فرجام ناپذیری آن ها است . پس تنها آن دست از احکامی که در دادگاه تجدیدنظر قابل فرجام صادر می شوند باید در قانون تصریح شده باشند . منظور از این احکام همان دعواهای غیر مالی است که عبارتند از نکاح ، فسخ نکاح ، طلاق ، وقف ، نسب ، حجر .
آن دسته از احکام مالی که در دادگاه بدوی صادر شده اند و برای ان ها تجدیدنظر صورت گرفته است قابل فرجام پذیر نیستند . پس نمی توان برای آندسته از احکامی که در دادگاه تجدیدنظر صادر شده اند و مربوط به دعاوی مالی هستند فرجام خواهی کرد.
آرای دادگاه بدوی
در قانون اگر در دادگاه های بدوی حکمی صادر شده باشد ومربوط به دعاوی مالی باشد اگر مورد تجدیدنظر قرار نگرفته باشد قابل فرجام در دیوان عالی کشور خواهد بود . البته مبلغ این دعاوی مالی باید بیش تر از بیست میلیون ریال باشد .
البته در احکامی که در دعواهای غیرمالی صادر می شوند تنها دعاوی که موضوع آن ها نکاح ، فسخ نکاح ، ثلث ، حجر ، وقف ، حبس و تولیت باشند در دیوان عالی کشور قابلیت فرجام خواهی دارند. بین دعاوی غیر مالی که قابل فرجام اند و از دادگاه های بدوی و تجدیدنظر صادر می شود تفاوتی که وجود دارد این است که دعواهای ثلث ، تولیت و حبس تنها اگر دادگاه های بدوی آن ها را صادر کرده باشند و تجدیدنظرخواهی هم نشده باشند آن گاه فرجام پذیر خواهند بود .
ب) قرارهای قابل رسیدگی فرجامی
قرارهای صادر شده از دادگاه های بدوی : در ماده 367 قانون بیان شده است اگر قرارهای پیش بینی شده از دادگاه های بدوی صادر شوند شخصی که قرار ها بر علیه وی صدور یافته است با دو شرط زیر می توامد فرجام خواهی کند :
- از قرارهای یاد شده تجدیدنظر خواهی صورت نگرفته باشد.
- قرارها در پرونده ای صدور یافته باشد که حکم اصل آن قابل فرجام باشد .
پس قرارهای یاد شده یا باید مربوط به دعاوی مالی باشد که هزینه آن ها بالای 20 میلیون است و یا مربوط به دعاوی غیر مالی باشد که در بالا به آن ها اشاره کردیم . به صورت کلی این قرارها عبارتند از :
- قرار باطل شدن درخواست و رد شدن درخواستی که دادگاه آن را صادر کرده باشد .
- قرار ساقط شدن دعوا و یا این که یکی از طرفین دعوا اهلیت نداشته باشند .
نکته این که باید در این جا بیان شود این است که قرارهای رد خواست از جمله قرارهای است که مدیر دفتر دادگاه نیز در بعضی از موارد می تواند آن را صادر کند.
قرارهای صارده از دادگاه های تجدید نظر استان : قرارهایی که از دادگاه های تجدیدنظر استان صادر می شود باید در مورد دعواهایی صادر شود که حکم مربوط به اصل دعوا قابل فرجام باشد. این قرارها عبارتند از :
- از قرارهای یاد شده تجدیدنظر خواهی صورت نگرفته باشد.
- قرارها در پرونده ای صدور یافته باشد که حکم اصل آن قابل فرجام باشد .
آرای غیرقابل فرجام
قرارهای دادگاه درصورتی می توانند قابل فرجام شوند که حکمی که صادر می شود مربوط به اصل دعوا قابل فرجام باشد پس در همه مواردی که حکم در مورد اصل دعوای فرجام ناپذیر باشد قراری در خصوص این دعوا صادر می شود هم فرجام پذیر نخواهد شد . احکام غیر قابل فرجام که قانون گذار آن ها را بیان کرده است عبارتند از:
- احکام مستند به اقرارهای قاطع در دادگاه :اقرارهای قاطع در دادگاه غیر قابل فرجام اند زیرا در جلسه ای رسمی صورت گرفته اند که خود قاضی در آن ها حضور داشته اند
- احکامی که به نظر یک و یا چند کارشناس مستند است : این گونه از احکام زمانی که طرفین رای آن ها را قاطع دعوا به صورت کتبی قرار داده باشند جز احکام غیر قابل فرجام خواهند بود.
- احکام مستند به سوگند قاطع دعوا : سوگند قضایی و یا همان سوگند قاطع دعوا این است که خواهان دلیل کافی را نداشته باشدو شرایط لازم را نیز دارا نباشد و هم چنین نیز ادعای خواهامن توسط خوانده انکار شود. در این صورت باید خواهان در این زمینه درخواست دهد و منکر ادای سوگند شده و براساس آن ها حکم آن صادر شود .
- احکامی که حق فرجام خواهی ندارند: آن دسته از احکامی که طرفین حق فرجام خواهی خود را در رابطه با آن ها ساقط کرده باشند قابلیت فرجام خواهی ندارند.
- احکام راجع به متفرعات دعوا : چنان چه احکامی که راجع به اصل دعوا باشند قابلیت رسیدگی فرجامی را نداشته باشند متفرعات دعوی نیز قابل فرجام نخواهند بود . منظور از متفرعات دعوا همان حقوقی هستند که علاوه بر اصل خواسته می توانند مطالبه شوند و البته این مطالبه نیاز ندارد تا اقامه دعوای مستقلی صورت گیرد و تنها با درخواستی که در دادخواست اصلی صورت می گیرد دادگاه به آن ها حکم می دهد. برای مثال از این موارد می توان به خسارت دادرسی اشاره کرد.
- احکامی که به دلیل قوانین خاص قابلیت فرجام خواهی ندارند.
مهلت فرجام خواهی
احکامی که قابلیت فرجام خواهی را در دادگاه تجدیدنظر استان دارند مهلت فرجام خواهی آن برای افرادی که ساکن ایران هستند برابر 20 روز است و برای افرادی که در خارج از کشور زندگی می کنند این زمان از تاریخ ابلاغ رای دو ماه است . این مهلت در مورد قابل فرجام در دادگاه های بدوی زمانی شروع می شود که مهلت تجدید نظر آن ها تمام شده باشد .
آثار فرجام خواهی
آثار فرجام خواهی می تواند دردو مورد بررسی شود که عبارتند از :
1-اثر انتقالی : منظور از اثر انتقالی این است که زمانی که دوباره شکایت صورت می گیرد پرونده دوباره در همه جهات و در موضوعی جدید مورد قضاوت قرار می گیرند . تجدید نظر خواهی و اما این اثر را ندارد زیرا دیوان عالی کشور نمی توان این موضوع را بررسی کند .
2-اثر تعلیقی : از روش های بسیار فوق العاده برای شکایت کردن از آرا فرجام خواهی است . فرجام خواهی برای اجرای رای اثرات تعلیقی را ندارد و اما اگر موضوع غیر مالی باشد در این صورت اجرا شدن رای متوقف خواهد شد . برای این که اجرای رای توقف پیدا کند باید دو شرط وجود داشته باشد که این دو شرط عبارتند از :
الف) عملیات اجرا شدن آن شروع شده باشد و اما تمام نشده باشد .
ب) محکوم علیه درخواست دهد تا رای توقف پیدا کند .
انواع فرجام خواهی
فرجام خواهی به دو دسته تقسیم می شود که عبارتند از :
الف ) فرجام خواهی در مهلت معین :این نوع از فرجام خواهی به صورت کلی توسط محکوم علیه صورت می گیرد . حال در صورتی که حکم قابل فرجام صادر شده باشد و علیه یکی از طرفین باشد هر کدام از آن ها می توانند در مهلت معین آن ها برای فرجام خواهی اقدام کنند . این نوع از فرجام خواهی را اصلی می نامند. در این میان قانون گذاربه فردی که در این حکم محکوم شده است و اما به هر دلیلی برای فرجام خواهی اقدامی را انجام نداده است این اجازه را می دهد تا در صورت این که فرد مقابل فرجام خواهی کرد فرجام تبعی کند. پس در این دیدگاه فرجام به دو نوع تبعی و اصلی تقسیم می شود .
ب) فرجام خواهی در خارج از مهلت مقرر: همان طور که گفتیم برای فرجام خواهی مهلت معینی وجود دارد حال اگر فرد در این مدت معین اقدامی برای فرجام خواهی نکرده باشد و یا به هر دلیلی برای قرار رد درخواست فرجامی صادر شده باشد و یا قطعی شده باشد و درنهایت ذی نفع ادعا کند که حکم با شرع و قانون مخالفتی دارد می تواند درخواستی را به دادستان کل کشور ارائه دهد و برای رسیدگی فرجامی اقدام کند .
درخواست یاد شده باشدد نوشته شود و برای آن هزینه های دادرسی فرجامی نیز پرداخت شود . مهلتی که برای این درخواست بیان شده است نیز به مدت یک ماه بعد از تاریخ انقضای مهلت فرجام خواهی و هم چنین رد شدن درخواست به صورت قطعی بوده است .
روند کاری که در این جا طی می شود نیز به این صورت است که ابتدا درخواست رسیدگی فرجامی توسط دفتر دادستان کل کشور دریافت می شود و در آن مواردی از قبیل ضمائم ، هزینه های دادرسی ، مستندات مورد بررسی قرار می گیرد . درنهایت بنا به قانون این موارد به ثبت می رسد و ضمیممه پرونده اصلی می شود درنهایت نیز به سمع و بصر دادستان کل کشور خواهد رسید .
حال در این مرحله اگر دادستان این موضوع را تشخیص دهد که رایی که داده شده است با موازین قانونی و شرعی مخالفتی دارد این دستور را به دیوان عالی کشور می دهد که این مورد را نقض کند . این نوع از فرجام خواهی را فرجام با واسطه می گویند . فرجام خواهی به صورت عادی را فرجام بی واسطه نامیده می شود .
چه مواردی باعث نقش مورد تقاضای فرجام می شود ؟
1-صلاحیت نداشتن دادگاه : از جمله مواردی که باعث نقض می شود این است که دادگاه که رای فرجام خواسته را صادر کرده است صلاحیت کافی و لازم را نداشته است . اگر دادگاه افقد این صلاحیت ذاتی باشد رای دادگاه نیز نقض می شود . البته رای دادگاه در صورتی نقض خواهد شد که خوانده در مهلت معین در دادگاه اولین ایراد را وارد کرده باشد .
2-مخالف بودن رای صادر شده با موازین شرعی : رای فرجام تنها درصورتی نقض می شود که دادگاهی که رای را صادر کرده است در مورد قضیه مورد رسیدگی قانون درستی را پیدا نکرده باشد و یا قانون در این مورد ناقص و یا مجمل باشد در این صورت باید به موازین شرعی اشاره کند و رای را براساس آن ها صادر کند .
3-رعایت نکردن اصول دادرسی : اگر قوانین و قواعد اصول دادرسی رعایت نشود و حقوق طرفین دعوا نیز رعایت نشود رای دادگاه از اعتبار خواهد افتاد.
4-صادر شدن رای های مغایر : اگر آرای مغایر بدون داشتن دلیل قانونی در یک موضوع و بین طرفین صادر شده باشد از موارد نقش شمرده خواهد شد .
5-توجه نکردن به دلایل و نقض کردن تحقیقات: اگر تحقیقاتی که پیرامون موضوع صورت گرفته باشد ناقص باشد و به دلایل طرفین در این زمینه توجهی نشده باشد باعث نقض شدن رای خواهد شد .
6-سوتفسیر از قرارداد: در مواردی نیز وجود دارد که دعوا ناشی از قرارداد است اگر به مفادی که در سند وجود دارد معنی دیگری غیر از معنی که دادگاه بیان کرده است رای داده شود رای داده شده نقض خواهد شد .
7-عدم صحت به مندرجاتی که در رای وجود دارد: اگر افراد ندارک و سندهایی را به دادگاه ارائه کرده باشند که بعدها نادرست بودن آن ها ثابت شود رای نقض خواهد شد .
بدون دیدگاه